Elektroakustika

Xaas egri chizig‘i
deb ataladi. 
Yuqorida bayon etilgan xususiyatlar 
stereoakustik effekt
va akustik 

---

41 
istiqbol yaratish uchun ishlatiladi, ya’ni stereofonik eshittirishlarda 
qo‘llaniladi. 
Nazorat savollari 
1.Akustika fani nimani o‘rganadi? 
2.Akustika fanining asosiy tarkibiy qismlarini tushuntiring.
 
3.Odam eshitish a’zosining asosiy qismlarini sanab o‘ting. 
4.Odam eshitish a’zosini tavsiflovchi asosiy parametrlarni sanab o‘ting. 
5.Odam eshitish a’zosining chastota diapazoni nimaga teng? 
6.Odam eshitish a’zosining dinamik diapazoni nimaga teng? 
7.Chanoqning ekvivalent – elektr sxemasini chizing va tushuntiring. 
8.Ton balandligi intervallarini tushuntiring. 
9.Tovush balandligi va balandlik sathi o‘rtasida qanday bog‘lanish bor? 
10.Tovushning teng balandlik egri chiziqlarini tushuntiring. 
11.Shovqin o‘lchagichning struktura sxemasini chizing tushuntiring. 
12.Niqoblash hodisasining mohiyati nimadan iborat, radioeshitti-rishda 
undan qanday foydalaniladi? 
13.O‘z-o‘zini niqoblash deb nimaga aytiladi? 
14.Binaural effektning mohiyati nimadan iborat? 
15.Akustik soya sodir bo‘lish sabablarini tushuntiring. 
16.Xaas effektini tushuntiring. 

---

42 
2 bob. Tovush tebranishlari 
2.1. Tebranishlar haqida tushuncha 
 
Odam tovush eshitsa, bu uning qulog‘iga atrof muhit zarracha 
tebranishlari ta’sir etadi degani. Bu tebranishlar tovush tebranishlari 
yoki oddiy, tovush deb ataladi. Tebranish ma’lum vaqt oralig‘ida 
takrorlanuvchi harakatga aytiladi. Bunday harakatning oddiy misoli 
sifatida mayatnikning tebranishini olish mumkin (2.1-rasm). 
2.1-rasm. Mayatnikning tebranishi
2.2-rasm. Mayatnikning so‘nish 
tebranishi
Ipga osilgan massasi m bo‘lgan teng sharni qo‘limiz yordamida B 
nuqtadan V nuqtaga ko‘chiramiz. So‘ng sharni qo‘limizdan chiqaramiz. 
Erkin holdagi shar og‘irlik kuchi ta’sirida dastlabki (B) holatiga tomon 
harakatlanadi. Bunday harakatlanishda shar inersiya kuchi ta’sirida B 
nuqtadan o‘tib chap tomonga siljiydi. Qandaydir G nuqtada sharning 
inersiya kuchi og‘irlik kuchi bilan tenglashib, shar to‘xtaydi va teskari 
o‘ng tomonga harakatlana boshlaydi. Yana dastlabki muvozanat 
holatdan o‘tib, shar o‘ng tomonga siljiydi, va avvalgi harakat 
takrorlanadi va h.k. 
Agar ishqalanish kuchi bo‘lmaganda shar cheksiz tebranar edi, unda 
uning B nuqtadan G nuqtagacha va uning B nuqtadan V nuqtagacha 
bosib o‘tgan masofasi teng bo‘lar edi. Tashqi kuch ta’sir etmagada 
energiyaning so‘nishi hisobiga har bir keyingi tebranish amplitudasi 
ilgarigisidan kichikroq bo‘ladi, natijada tebranishlar so‘nuvchi 
tebranishlarga aylanadi. 

---

43 
Mayatnikning muvozanat holatidan eng katta og‘ishi B G yoki B V, 
yoyi tebranish amplitudasi deb ataladi, mayatnik bitta to‘la tebranishi 
uchun (mayatnikni B nuqtadan V nuqtagacha, V nuqtadan G nuqtagacha 
va teskari B nuqtagacha) kerak bo‘lgan vaqt