Elektroakustika

og‘riq sezish bo‘sag‘asi
deb ataladi. Og‘riq sezish 
bo‘sag‘asining chastotaga bog‘liqlik egri chizig‘i, eshitilish bo‘sag‘asi 
egri chizig‘iga nisbatan, bir muncha tekisroq. 
Ayrim o‘quv qo‘llanma va so‘rovnomalarda eshitish bo‘sag‘asi 
absolyut va chastotaga bog‘liqlikning turli qiymatlari berilgan. Bu farq 
eshitish bo‘sag‘asini o‘lchashnint turli usullaridan foydalanganligi 
natijasidir. Masalan, o‘lchashlar bir quloq bilan yoki ikki quloq bilan 
eshitish uchun olib borilgan bo‘lishi mumkin. Undan tashqari shunday 
eshitish bo‘sag‘alari mavjudki, ayrimlari quloq chanog‘i yonginasida 
(telefon) aniqlanadi, boshqalari esa, tovush to‘lqinlari frontal tushib 
xonadagi to‘siqlardan bir necha bor qaytishi natijasida aniqlanadi. 

---

23 
1.6-rasm. Turli tovush bosimining absolyut qiymatlari, sathlari va 
intensivligi shkalasi 
Tovush eshitishning yuqori chegarasi (katta sathlar tomonidan) 
chastota o‘zgarishiga kamroq bog‘liq, eshitish bo‘sag‘asining katta sathli 
qiymatlari 1.1 jadvalda keltirilgan. Yuqori va past eshitish bo‘sag‘alarini 
solishtirib aytish mumkinki, o‘rta chastotalarda normal eshitish dinamik 
diapazoni 120÷130 dB tashkil etadi.
1.1-jadval 
Ovoz eshiti 
bo‘sag‘alari 
Sof tonlar 
Uzluksiz spektrli 
shovqinlar 
P
eff
=2
.
10
-5
Pa nisbatan dB larda 
Yoqimsiz ovoz sezish 
bo‘sag‘asi 
90 
110 
Sezish bo‘sag‘asi 
112 
132 

---

24 
Og‘riq bo‘sag‘asi 
120 
140 
Turli tovush bosimining o‘rtacha qiymati 1.6-rasmda keltirilgan 
1.4. Tovush jadalligining differensial eshitish bo‘sag‘asi 
 
Tovush jadalligi membrana tolasining tebranish amplitudasi yana bir 
tolaga tegmaguncha oshirilganda eshitish bo‘sag‘asi o‘zgarmas qoladi. 
Bir tola tebranib keyingi tolaga tekkan zahoti, eshitish bo‘sag‘asi sakrab 
oshadi. Tovush jadalligi oshgan sari asosiy membrananing qo‘zg‘alish 
zonasi kengaya boradi va qo‘shni tolalar ham tebrana boshlaydi, natijada 
ular ham nerv katakchalarini birin - ketin qo‘zg‘atadi. Ularning har biri 
eshitish markaziga impuls
yuboradi. Eshitish bo‘sag‘asi qo‘zg‘algan 
tolalar (katakchalar) soni oshgan sari sakrab osha boradi. Eshitishning 
bunday sakrashli o‘zgarishi