Elektroakustika

Veber - Fexner
nomi bilan ataluvchi logarifmik qonun 
formulasini hosil qilamiz, unga ko‘ra bir xil nisbiy o‘zgaruvchi 
qo‘zg‘otuvchi kuch bir xil absolyut o‘zgaruvchi eshitish hissiyotini 
uyg‘otadi, ya’ni eshitish hissini (Ye) qo‘zg‘atish logarifmiga 
proporsional 
0
J
J
ln
A
E

(1.5) 
Eshitish hissini baholash uchun 
«bel»
(a=1) deb nomlangan o‘lchov 
birligi qabul qilingan. Bu o‘lcham jadallikning o‘n karrali nisbatiga teng, 
shuning uchun undan kichikroq o‘lchov birligi - desibel (dB), 0,1 bel 
kiritilgan. (1.5) formulani o‘nlik logarifmda ifodalaymiz 
0
J
J
lg
10
E

(1.6) 

---

26 
Bu formula, tovushni his etish sathi o‘lchamini beradi. Tovush 
eshitish hissi o‘lchamini baholashda desibel shkalasini qo‘llashning yana 
bir qulayligi shundaki, sezishning minimal o‘sishi taxminan 0,5 dB ga 
teng. Eshitishning logarifmik qonuni va eshitiluvchi tovushlar 
jadalligining diapazoni keng bo‘lganligi sababli ob’ektiv baholash 
maqsadida 
jadallik 
sathi tushunchasi kiritilgan 
0
1
I
I
lg
10
L

(1.7) 
bunda, I
0
-nolinchi jadallik, bu jadallik I
0
=10
-12
Vt/m
2
yoki 10
-12
R
0
2
/400, ya’ni I
0
=2
.
10
-5
Pa teng. Demak, jadallikning og‘riq sathi 
taxminan 120 dB teng. 
Tovush jadalligi va tovush bosimining kvadrat nisbatiga asosan 
мВт
1
p
p
p
lg
10
p
p
lg
20
L
0
2
0
0
p









(1.8) 
bunda, I
0
-nolinchi sathdagi tovush bosimi, R
0
=2
.
10
-5
Pa yoki 
R
0
=r
a
=ρ
.
s=400 kg/sm
2
teng; r
a
= ρ
.
s - to‘lqinning akustik qarshiligi. 
R
0
=2
.
10
-5
N/m
2
odam qulog‘ining 1000 Gs chastotadagi standart eshitish 
bo‘sag‘asi deb hisoblab quyidagi ifodani olamiz: 
 
L
p
=
20lgp
+
94
, 
dB
. 
 
 
 
 
(1.9) 
Tovush jadalligi sathi qiymati quyidagicha aniqlanadi: 
L=10lg I+120, dB
(1.10) 
(1.9 yoki 1.10) formulalari orqali aniqlanadigan sath, desibellarda 
ifodalangan tovush bosimi sathi deb ataladi.