Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Расм 2.5. Оптимал импорт тарифининг иқтисодий 
оқибатлари
Sim
Dim
Qim
0.98 1.0
144
199
200
201
256
P
b+d
e
f
 
Оптимал тариф нол ва импортни ман қилувчи тариф даражалари 
оралиғида бўлиши керак.
Тарифнинг оптимал даражаси
– миллий иқтисодий фаровонлик 
даражасини максималлаштирадиган тариф даражаси.
Оптимал тариф қуйидаги асосий хусусиятларга эга: 

---

125 
- оптимал тарифнинг ставкаси доим мусбат бўлади ва нол ва ман қилувчи 
тариф ставкалар оралиғида бўлади; 
- оптимал тариф ставкаси доим нисбатан паст бўлади; 
- тарифнинг оптимал даражасини монопсон кучга эга сотиб олувчига 
бериладиган нархдан оптимал чегирмалар каби ҳисоблаш мумкин. Тарифнинг 
оптимал ставкаси импорт таклифи эластиклигига тескари бўлган қийматга тенг. 
- оптимал тариф бир мамлакатнинг иқтисодий ютуғига ва жаҳон 
хўжалиги йўқотишига олиб келади, чунки у фақат даромадларни бир 
мамлакатдан иккинчи мамлакатга ўтишига олиб келади.
Расм 2.6. Оптимал тариф ставкаси
To
Tp
T
0
E3
E1
E2
 
Катта иқтисодиѐтда маҳсулот импортига тариф ўрнатилмаган ҳолда 
унинг фаровонлик даражаси E1га тенг бўлади. Иқтисодиѐт оптимал тариф 
ставкасини (To) киритса, унинг фаровонлик даражаси максимал E2 даражагача 
кўтарилади. Агар катта иқтисодиѐт маҳсулот импортига ўрнатилган тариф 
ставкасини янада ошириб, уни импортни ман қилувчи Tp даражасида ўрнатса, 
мамлакатнинг фаровонлиги E3 даражасигача пасайиб кетади (2.6 - расм).
2. Бож тарифи миллий ишлаб чиқарувчиларни қўллаб қувватлаш 
воситаси сифатида 
Савдо сиѐсати саволларини муҳокама қилиш жараѐнида асосан импорт 
билан рақобатлашувчи маҳсулотларни ишлаб чиқарадиган соҳаларга кўмак 
бериш зарурияти ҳақидаги даллилар келтирилади. Протекционизмни 

---

126 
маъқуллайдиган энг кенг тарқалган далиллар импорт билан рақобатлашувчи 
соҳалар ҳимоясининг фойдасини турли ҳил исботлаш вариантларидан иборат: 
- янги соҳаларни ҳимоя қилиш зарурияти; 
- қўшимча иш ўринларини яратиш; 
- ноиқтисодий далиллар: миллий нуфуз, даромадни қайта тақсимлаш, 
миллий муҳофаза. 
Ҳар бир келтирилган далил маълум бир соҳани ривожлантиришдан келиб 
чиқадиган ижтимоий афзалликларга урғу беради. Ушбу самаралар соҳани 
тариф орқали ҳимоя қилмагунча амалга ошмайди.