Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Ички даромадлар самараси
– даромадларни ички истеъмолчилардан 
катта мамлакатнинг бюджетига ўтиши (c юзаси). 

Савдо шартлари самараси
– даромадларни чет эл ишлаб 
чиқарувчилардан катта мамлакат бюджетига ўтиши (e юзаси). 
Шундай қилиб, катта мамлакат шароитида импорт тарифи савдо 
шартлари самараси орқали иқтисодиѐтга ижобий таъсир эта олади. Аммо ҳимоя 
самараси b ва истеъмол самараси d мамлакатнинг иқтисодий ҳолати 
ѐмонлашишига олиб келади.

e > b + d
– импорт тариф киритилиши натижасида мамлакатдаги 
иқтисодий ҳолат яхшиланади.

e < b + d
– импорт тариф киритилиши натижасида мамлакатдаги 
иқтисодий ҳолат ѐмонлашади. 

e = b + d
– импорт тариф киритилиши натижасида мамлакатдаги 
иқтисодий ҳолат ўзгармайди.
6. Кичик иқтисодиѐт шароитида экспорт божи киритилишининг 
иқтисодий оқибатлари 
Экспорт божининг асосий функциялари: 

Фискал 
– бож киритилиши давлат бюджетига даромадлар келтиради. 

Мувозанатлаштирувчи 
– маҳсулотнинг ички нархи ва жаҳон нархи 
даражасидаги фарқи катта бўлса, бож киритилиши унинг экспорт 
ҳажмини камайтиради.  
Pe = Pd (1 + Tav). 
Tav = (Pe – Pd)/Pd. 
Формула кўриниб турганидек, экспорт тарифи каритилиши натижасида 
маҳсулотнинг ички бозордаги нархи унинг жаҳон бозоридаги нархидан шу 
экспорт ставкаси қийматига арзон нархда соттилади. 

---

120 
Фараз қиламиз, кичик иқтисодиѐт маҳсулотни Е нуқтада ишлаб чиқаради 
ва истеъмол қилади (2.4 - расм).
Расм 2.4. Кичик иқтисодиѐтда экспорт тарифининг
киритилишининг и
қ
тисодий о
қ
ибатлари
1. Экспорт тарифи ички
нархни Pwдан Pw-t гача 
пасайтиради.
2. Истеъмолчилар а 
сегментини ютадилар.
3. Ишлаб чиқарувчилар 
(a+b+c+d) сегментини
ютказадилар.
4. Давлат бюджетининг
ютуғи (с).
5. Миллатнинг соф 
йўқотишлари (b+d).
Dd
Sd