Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

4. Импорт тарифининг кичик мамлакат иқтисодиѐтига таъсири 
Импорт тарифининг кичик мамлакат иқтисодиѐтига таъсирини кўриб 
чиқамиз (2.2 - расм). 
Ташқи савдо алоқалари ўрнатилишидан олдин: 
Кичик иқтисодиѐт маҳсулотни Е нуқтасида ишлаб чиқаради ва истеъмол 
қилади.
Эркин ташқи савдо шароитида: 
Мамлакат халқаро савдога киришади ва маҳсулотга бўлган жаҳон нархи 
(P
w
) ички нархдан пастроқ бўлганини аниқлайди. Жаҳон бозори ушбу 
мамлакатга маҳсулотни чексиз ҳажмини P
w
нархдан олиб кира олгани учун, 
умумий таклиф эгри чизиғи горизонтал чизиқ шаклида бўлади ва 

---

116 
истеъмолчиларга ички ва ташқи бозордан таклиф қилинаѐтган маҳсулотлар 
миқдорини кўрсатади. Маҳсулотни ички таклифининг ҳажми S
о 
ни ташкил 
қилади, талаб ҳажми D
о
ни, импорт эса - (D
о
– S
о
)га тенг бўлади. Импорт 
натижасида маҳсулотнинг ички нархи P
w
гача пасаяди, ички ишлаб чиқариш 
ҳажми тушади, талаб ҳажми эса ошади.
Расм 2.2. Кичик иқтисодиѐт шароитида 
импорт тарифининг иқтисодий оқибатлари
Нарх, P
Миқдор, Q
S
H
P
W
D
0
D
H
2. Истеъмолчиларнинг йўқотиши:
a + b + c + d
3. Ишлаб чиқарувчиларнинг 
ютуғи: a
4. Давлат бюджети даромади:
c
5. Соф йўқотишлар:
b + d 
a
b
c
d
S
T
D
T
P
T
1.
Импорт тарифи ички нархни 
кўтаради P
T
= P
W
+ t .
t
S
0
 
Ҳукумат импорт тарифи киритиш орқали маҳаллий ишлаб 
чиқарувчиларни ҳимоя қилишга қарор қилади, чунки улар чет элдан арзонроқ 
маҳсулот қириб келаѐтганидан зарар кўрадилар. Импорт маҳсулотининг ички 
нархи бож ўлчамига кўтарилади (Pw дан Pт гача). Умумий таклиф эгри чизиғи 
тепага киритилган тариф ўлчамига силжиди. Натижада маҳсулотнинг ички 
таклифи Sт гача кўтарилади, истеъмол Dт гача пасаяди, импорт эса (Dт – Sт) 
гача камаяди.
Умуман импортга тариф ўрнатилиши натижасида иқтисодий 
самараларининг икки гуруҳи вужудга келади – қайта тақсимлаш самаралари 
(даромад самараси ва тақсимлаш
самараси) ва йўқотиш самаралари (ҳимоя 
самараси ва истеъмол самараси). 

---

117 
