Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Узоқ муддатли давр: 
Ишлаб чиқариш тузилмаси ўзгариши натижасида Аргентинада бўғдой 
ишлаб чиқариш соҳасидаги иш ҳақи шакар ишлаб чиқариш соҳасидаги иш 
ҳақидан юқорироқ бўлади, бу эса, ишчи кучи соҳалар аро эркин кўчиб ўта 
олишини ҳисобга олган ҳолда, бўғдой ишлаб чиқариш соҳасида бандлик 
даражасини кўтаради, шакар ишлаб чиқариш соҳасида эса банд бўлган 
ишчилар сонини камайтиради. Ишчи кучи кўчиб ўтиши натижасида 
соҳалардаги иш ҳақи даражаси тенглаша бошлайди: 
wб > wш → Lб ↑ → wб↓, rб > rш → Tб ↑ → rб↓. 
Шундай қилиб, вақт давомида ишлаб чиқариш омиллар бозорида талаб ва 
таклиф орасидаги бузилган мувозанат янада тикланади ва даромадларнинг 
даражаси тенглаша бошлайди. Лекин узоқ муддатда даромадлар ҳажми 
савдодан олдин бўлган даражага қайтмайди, чунки маҳсулотларни ишлаб 
чиқаришда ресурсларни ишлатиш даражаси турлича бўлади.  
Аргентинада бўғдойни ишлаб чиқариш ҳажми ортиб, шакарни ишлаб 
чиқариш ҳажми камаяди. Маълумки, шакар, меҳнат сиғимкори юқори бўлган 
маҳсулот, бўғдой эса ишлаб чиқаришда кўпроқ ер ресурсини ишлатилишини 
талаб қилади. Шунинг учун шакар ишлаб чиқариш миқдорининг пасайиши кўп 
миқдорда меҳнат ва кам миқдорда ер бўшатилишига олиб келади. Бўғдой 
ишлаб чиқариш соҳасида ерга бўлган талаб меҳнатга бўлган талабга нисбатан 

---

78 
кўпроқ миқдорда ўсади. Натижада иқтисодиѐтдаги умумий иш ҳақи даражаси 
пасайиб, умумий рента даражаси ошади. 
Бошқа сўзлар билан айтганда, импорт билан рақобатлашувчи соҳадан 
бўшаган ишлаб чиқариш омиллар ўз тузилмаси билан кенгаѐтган экспорт 
соҳаларга керак бўлган омиллар миқдорига тўғри келмаган. Ташқи савдо 
таъсири остидаги ушбу соҳавий силжишлар натижасида Аргентинада иш кучи 
ортиқчалиги ва ер етишмовчилиги вужудга келди. Ушбу номутаносиблик 
ишлаб чиқариш омилларининг нархларини ўзгартириш йўли билан бартараф 
этилади: иқтисодиѐтдаги умумий иш ҳақи даражаси пасайиши, ерга бўлган 
ижара тўловлари эса ўсиши керак. Бизнинг мисолимизда, Аргентинада, 
омиллар қандай соҳада банд бўлганига қарамай вақт ўтган сайин барча ер 
эгалари ютади, барча ишчилар эса ютқазади.
Шундай қилиб, узоқ муддатда ташқи савдонинг ривожланиши экспорт 
соҳасида интенсив равишда ишлатиладиган ишлаб чиқариш омиллар 
эгаларининг даромадлари ўсишига ва импорт билан рақобатлашувчи соҳада 
интенсив ишлатиладиган омил эгаларининг даромадлари пасайишига олиб 
келади. Ушбу хулоса Столпер-Самуэлсон теоремаси деб танилган.