Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Столпер-Самуэлсон теоремаси – 
халқаро савдо нархи ўсаѐтган 
маҳсулотни ишлаб чиқариш учун нисбатан интенсив ишлатиладиган омил 
нархининг ўсишига ва нархи тушаѐтган маҳсулотни ишлаб чиқариш учун 
нисбатан интенсив ишлатиладиган омил нархи пасайишига олиб келади.
 
3. Махсус ишлаб чиқариш омиллари назарияси бўйича ташқи 
савдони даромадлар тақсимланишига таъсири. 
Фараз қиламиз, икки маҳсулот ишлаб чиқарилади. 1 товарни ишлаб 
чиқариш учун капитал ва меҳнатни ишлатиш керак (товар 1 (K,L)), 2 товарни 
ишлаб чиқариши ер ва меҳнатни ишлатилишини талаб қилади (товар 2 (T,L)). 1 
товарнинг нархи 20%га ўсади, 2 товарни нархи ўзгармайди, яъни 1 товарни 
нисбий нархи ўсади, иш ҳақи 20%дан камроқ даражага ўсади. 
P1↑, P2 = const → (P1/P2) ↑. 

---

79 
1) номинал иш ҳақи ошади W↑, 1 товарнинг нархига нисбатан бўлган 
реал иш хақи пасаяди (W/P1)↓, 2 товарнинг нархига нисбатан бўлган реал иш 
хақи кўтарилади (W/P2)↑. Демак, ташқи савдонинг ишчилар реал 
даромадларига бўлган таъсири аниқ эмас. Агар ишчиларнинг истеъмол 
тузилмасида 1 товарнинг улуши юқорироқ бўлса – улар йўкотадилар, тескари 
ҳолатда улар ютадилар. 
2) 1 товарнинг нархига нисбатан бўлган реал иш хақи пасаяди (W/P1)↓, 
капитал эгалари ютадилар, чунки 1 товар ишлаб чиқаришдан олинадиган фойда 
ошади. Капитал эгаларининг ҳарид қобилияти ўсади. 
3) 2 товарнинг нархига нисбатан бўлган реал иш хақи кўтарилади 
(W/P2)↑, ер эгалари ютказадилар, чунки 2 товарни ишлаб чиқаришдан 
олинадиган фойда камаяди. Бундан ташқари 1 товарнинг нисбий нархи (P1/P2) 
ўсиши уларнинг ҳарид қобилиятини камайтиради. 
Самуэлсон-Джонс теоремаси – 
савдо натижасида экспорт соҳаси учун 
махсус бўлган омил эгаларининг даромадлари ўсади ва импорт билан 
рақобатлашувчи соҳалар учун махсус бўлган омил эгаларининг даромадлари 
пасаяди.
Ишлаб чиқариш омилларининг таклифи ўзгаришининг товарлар ишлаб 
чиқариш ҳажмларига ва омиллар эгаларининг даромадларига бўлган таъсири 
Рибчинский теоремаси орқали тушунтирилади.