The economy of enterprise

Boshqaruv  funktsiyalari  ob’ektiv  jihatdan  zarur  va  albatta  qaytariluvchi 
xatti-harakatlar  majmuasi  bo’lib,  mazmuni  va  yo’nalish  maqsadlarining  bir  xilligi 
tufayli birlashib turadi. Boshqaruv  funktsiyalari butun boshqaruv jarayoni davomida 
uzluksiz  tarzda  amalga  oshiriladi  hamda  boshqaruv  qarorlarini  qabul  qilish  va 
bajarishning turli bosqichlarida turli xil salmoqqa ega bo’ladi. 
Amaldagi  tasnifga  asosan  boshqaruvning  quyidagi  funktsiyalarini  ajratib 
ko’rsatish mumkin: 
1. 
Rejalashtirish  –  ishlab  chiqarishni  kengaytirish  va  korxonaning  gullab-
yashnashi  uchun  ishlab  chiqarish  maqsadlarini  belgilash  va  uning  natijalariga 
erishish. 
2. 
Istiqbolni belgilash (prognozlashtirish) – joriy faoliyatni samarali tarzda 
olib  borish  hamda  istiqbolni  ko’ra  olish  va  boshqaruv  tizimini  istiqbolga  
moslashtirish. Rejalashtirishdan farqli ravishda prognozlashtirish ehtimollik tavsifiga 
ega bo’ladi. 
3.  Tartibga  solish  –  ishlab  chiqarishni,  jamoani  boshqarishda  belgilangan 
ko’rsatkichlardan chetga og’ishlarni to’g’rilab borish. 
4. 
Tashkillashtirish  –  kuch-quvvat  va  vositalarni  ishlab  chiqarish  dasturini 
minimal  xarajatlar  asosida  va  bu  xarajatlarning  yuqori  samaradorligi  orqali  amalga 
oshirishga yo’naltirish, amaldagi tashkilotchilik tizimini yangi yutuqlarga erishish va 
yangi vazifalarni bajarishga yo’naltirish. 
5. Nazorat – joriy ko’rsatkichlarning belgilangan (dasturiy) vazifa(norma)larga 
mos kelish darajasini aniqlash. 
6. Hisobga olish –  korxonaning ma’lum bir vaqt davomida bajargan ishlariga 
yakun yasash. 
7.  Tahlil  –  ma’lumotlarni  yig’ish,  saqlash,  qayta  ishlash  hamda  ulardan 
boshqaruvni asoslash va boshqa vazifalari uchun foydalanish. 
 
48 

---

 
 
 
 
Korxona direktori o’rinbosarlari 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
          B o ’ l i n m a l a r  
4.4.-chizma. Boshqaruvning matritsali strukturasi 
 
Shuni  qayd  qilib  o’tish  kerakki,  boshqaruv  funktsiyalari  o’rtasida  qat’iy 
chegara  yo’q.  Boshqaruv  faoliyatining  bitta  turi  boshqaruvning  bir  nechta 
funktsiyalari  belgilariga  ega  bo’lishi  va  ular  o’zaro  chambarchas  bog’lanib  ketishi 
mumkin. Shu bilan birga har bir funktsiya o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lib, ularni 
bilish rahbarning professional mahorati shakllanishida muhim rol o’ynaydi.