N. N. Rasulova z. Q. Jumayeva

2. S a n o a t korxon alari strategiyasin in g m oh iyati va m aqsadi
Strategiya 
um um iy 
tarzda 
korxonaning 
m avqeini 
m ustahkam lash, 
iste'm o lch ilam in g talablarini qondirish va q o 'y ilg an m aqsadlarga erishishga 
qaratilgan boshqarish rejasidir. A niq strategiyani tanlash - rivojlanishning m um kin 
b o 'lg a n turli y o 'llari va usullari ichidan eng m aqbulini tanlab olish dem akdir.
N eft-gaz tarm o g 'i korxonalarini b arqaror rivojlanish strategiyasini ta’m inlash 
vazifasi faoliyatning u stuvor yo 'n alish larin i aniq belgilashni taqozo etadi. 
S ohaning ushbu y o 'n alish larin i am alga oshirish uglevodorod xom ashyosini izlash 
b o 'y ich a zam onaviy texnologiyalam i ja lb qilishga im kon beradigan tegishli m oliya 
resurslarini talab qiladi. Shu bois respublikada xorijiy investorlam i jalb etishga 
alohida e ’tibor qaratilm oqda. Bu borada eng aham iyatli loyihalar qatoridan 
G azprom va Lukoyl (R ossiya), C N O D C (K N R ), Petrovetnam (V etnam ), KNO C 
(K oreya), SA SO L (JAR), O rol loyihasi b o 'y ic h a kom paniyalar K onsorsium i kabi 
investision loyihalam i e ’tiro f etish mum kin.
N eft va gaz konlarini izlash va respublikaning uglevodorod resurslarini 
yanada oshirish m aqsadida, geologik qidiruv jaray o n ig a yangi hududlar va chuqur 
joylashtirilgan m ajm ualam i ja lb qilish m asalasi k o 'n d alan g turibdi.
E ng istiqbollilari sifatida o 'rg an ish uchun quyidagi y o ’nalishlarini ajratish 
m um kin: neft va gaz konlarini izlash m aqsadida - paleozoy qatlam lari (U styurt, 
B uxoro-X iva va F arg 'o n a m intaqalari); Surxondaryo viloyatida tuz ostidagi yura 
qatlam lari; Surxondaryo m itaqasidagi U chqizil-M irshodin zonasidagi tegishli 
katlam lar; yangi hududlar (O 'rta-S ird ary o depressiyasi va Zarafshon chuquri).
2019 yilgacha b o 'lg a n davr ichida quyidagi hududlarda geologik qidiruv 
ishlarini o 'tk azish g a m o 'ljallan g an investision loyihalam i am alga oshirish 
belgilangan: Q o 'n g 'iro t uchastkasida; B oysun va S urxon investision bloklari; 
X orazm va M eshekli-T uzkoy investision neft-gaz uyum lari m avjud bloklar.
U glevodorodlar bazasini kengaytirish m aqsadida respublikada neft va gaz 
uyum larini qidirishning a n ’anaviy y o 'n alish larig a zarar etkazm agan holda 
n o an ’anaviy uglevodorodlar m anbalarini izlash va o'rg an ish g a qaratilgan
30

---

tadqiqotlar m iqyoslari asta-sekin ortib boryapti. X ususan, bu borada Sangruntau, 
Boysun, A ktau kabi konlar b o 'y ic h a slanesli neftni ishlab chiqarish uchun u lam ing 
zaxiralarini oshirishni ta ’minlash m aqsadida er yuzasidan yaqin m asofada 
joylashgan yonuvchi slaneslam i geologik o 'rg a n ish ishlarini o 'tk azish g a qaratilgan 
loyihalar; Surxondaryo m intaqasidagi K orsagli, D asm anaga va boshqa konlam i 
qidirish va o 'zlash tirish g a tayyorlash b o 'y ic h a texnologiyalam i ja lb qilish uchun 
slanesli gazlam i qidirish va qazib chiqarish texnologiyasini o 'zlash tirish ham da 
o g 'ir n eftlar va tabiiy bitum lar konlarini geologik o 'rg an ish m aqsadida istiqbolda 
slanesli gazlam i izlab topish uchun (dastlab Q ashqadaryo va B uxoro viloyatlarida) 
respublika hududini o'rganish.
R espublikani bundan keyin ham gaz bilan b arqaror ta ’minlash va tabiiy gaz 
cksportini oshirish uchun y o q ilg 'in in g m uqobil turi sifatida suyultirilgan 
uglevodorod 
gazini 
ishlab 
chiqarish 
hajm lari 
o 'sish in i 
ta ’m inlash tarm oq 
faoliyatining alohida y o 'n alish i hisoblanadi.
G azni qayta ishlash sohasi rivojlanishi istiqbollari ham suyultirilgan gaz, 
kondensat, oltingugurtni ishlab chiqarishni yanada kengaytirish, ham kim yoviy 
sintez uchun tabiiy gazning barcha resurslaridan chuqurroq foydalanish va yuqori 
likvidli m ahsulotlam i olish bilan bog'liqdir.
Firm ani boshqarish rejasi quyidagi asosiy funksiya va b o ’linm alam i o 'z
ichiga oladi: ta 'm in o t, ishlab chiqarish, m oliya m arketing, xodim lar, ilm iy 
tadqiqotlar va ishlanm alar.
Strategik tanlash - bu biznes yechim lar va raqobatga bardoshlilik harakatlarini 
yagona tizim ga b o g 'la s h dem akdir.
Strategiya - tashkilotning tashkiliy vazifa va m aqsadlariga erishishda 
foydalaniladigan tashkiliy xatti-xarakatlar va boshqaruvga yondashuvlari tarzidir.
Strategik boshqaruvning asosiy m azm uni, tashqi m uxit o 'zg arish larig a 
tashkiliy ketm a-ketlik asosida korxonaning m oslashuvi, har qanday boshqaruv 
m asalalarini hal qilish va to 'liq boshqaruv tizim ini tashkil etishdan iborat. Lekin, 
tashqi m uxit o 'zg arish larig a m oslashish va shu bilan birga q o 'y ilg a n m aqsadlarga 
crishish tezligini saqlab qolish uchun, tashkilot o 'z strategiyasiga ega b o 'lish i 
lozim. Strategiyaga yagona ta ’rif berish ju d a m ushkul, chunki strategiya shu qadar 
ко p qirraliki, unga salgina boshqa nuqtadan qaralsa ham uning m azm uni butunlay 
o ’zgarib keladi.
• Strategiya- bu yakuniy natijaga erishish vositasi.
• Strategiya 
tashkilotning 
barcha 
qism larini 
yagona 
b ir 
butunlikka 
birlashtiradi.
• Strategiya tashkilotning barcha asosiy jih atlarin i qam rab oladi.
• Strategiya- bu tashkilotning uzoq m uddatli rejasidir.
• Strategiya tashkilot rejasining barcha qism lari m oslashuvini ta'm inlaydi.
31

---

• Strategiya tashkilot faoliyatining asosiy savollariga ja v o b bera oladi:
❖
B izning biznesim iz ertaga qanday bo 'lishi lozim ?
❖
B ugungi kunda biznesim iz nim adan iborat?
❖
B izning m ahsulotlarim iz, fu n ksiya m iz, bozorim iz qanday?
♦> 
Q o 'yilgan m aqsadlarga erishish uchun n im a la r qilishim iz lozim ?
• Strategiya- bu tashkilotning kuchli va z a if tom onlarining taxlili, shuningdek 
rivojlanish im koniyatlari va to 'siq lam i aniqlash natijasidir.
• Strategiya- 
bu 
tashkilotning 
tashqi 
m uhit 
o'zg arish larig a 
avvaldan 
rejalashtirilgan m unosabatidir.
M a'lu m k i, strategiya qadim iy s o 'z b o 'lib , yunoncha “strategia” so 'zid an
olingan va sarkardalik ilm i yoki sa n 'a ti m a'n o sin i 
ifodalaydi. Q adim gi 
Y U nonistonda xarbiy sarkardalarga katta aham iyat berilgan. T arix guvohlik 
berishicha, nisbatan qobiliyatli va om adli sarkardalar arm iyasining to 'g 'r i 
saflanishiga va shuningdek qachon jan g g a kirish kerak xaqidagi qarorlam i qabul 
qilishlari, qachon xalq, siyosatchilar, diplom atlar bilan m uzokaraga kirishishga 
katta aham iyat berishgan.
H ozirda strategiya tushunchasining zam onaviy ta 'rifi qadim iy m a'n o sig a 
yaqin kelsada, aloxida jih atlari taxlil qilinganda ular orasida tafovut farqlanadi. 
M asalan, K vin fikriga k o 'ra strategiya quyidagicha b o 'lish i lozim 6:
- Ishning pirovard natijasiga erishish uchun aniq m aqsadlam i ifoda etish;
- T ashabbusni q o 'lla b quvvatlash;
- K erakli vaqtda va kerakli jo y d a asosiy kuchni y o 'n altira olish;
- M inim al resurslar sarflab m aksim al natijaga erishishni ta ’m inlash;
- Y o 'n alg an boshqarm ani ifodalash;
- T o 'g ’ri faoliyat jad v alin i taxlil qilish;
- 
K afolatlangan resurslar bilan ta'm in lash .
U m um iy 
qilib 
aytadigan 
b o 'lsak , 
korxonaning 
strategiyasi 
-
iste'm o lch ilam in g
talablari 
va 
ehtiyojlarini 
qondirishga 
va 
korxonadagi 
m aqsadlarga etishishga qaratilgan raqobat usullari ham da biznesni tashkil etish 
k om binasiyasidir7.
M insberg strategiya tushunchasini 5 ta “P ” deb atalm ish kom binasiyasi 
orqali izoxlaydi:
- strategiya- re ja faoliyati;
strategiya