Biologiya 17 14-04-2022. indd

bio-
gen 
elementlar deyiladi. Tirik organizm-
lardagi miqdoriga ko‘ra hujayra tarkibidagi 
elementlar makroelement va mikroelement-
larga ajratiladi. Makroelementlar 2 guruhga 
ajratiladi. Birinchi guruhga hujayra kimyoviy 
tarkibining 98% ini tashkil etuvchi C, O, H, 
N kiradi. Bu elementlar tirik organizmlar 
tarkibiga kiruvchi organik birikmalar, oqsil-
lar, nuklein kislotalar, lipidlar, uglevodlarni 
hosil qiladi. Ikkinchi guruhga S, P, Ca, Na, 
K, Cl, Mg, Fe kiradi. Bu elementlar tirik or-
ganizmlar tarkibiga kiruvchi organik birik-
malar, oqsillar, nuklein kislotalar, lipidlar, 
uglevodlarni hosil qiladi. Ikkinchi guruhga S, 
P, Ca, Na, K, Cl, Mg, Fe kiradi. Bu elementlar 
1,9% ni tashkil etadi.
Miqdori 0,001% dan kam elementlar 
mikroelementlar deyiladi. Ular biologik faol 
moddalar – ferment, gormon va vitaminlar 
tarkibiga kiradi. 
Hujayraning anorganik birikmalari. 
Hujayraning hayot faoliyatida mineral tuzlar 
ham muhim ahamiyatga ega. Mineral tuzlar 
hujayrada kation va anionlar yoki kristall 
holda uchraydi.
Uglerod
barcha organik birikmalar 
tarkibiga kiradi. 
Kislorod
hujayrada nafas olish jaray-
onining aerob bosqichida ishtirok etadi. 
Azot
aminokislotalar, oqsillar, nuk-
lein kislotalar, ATF, xloro�ill, vitaminlar 
tarkibiga kiradi. 
Fosfor
nuklein kislotalar, ATF, ferment-
lar, suyak to‘qimasi tarkibiga kiradi. 
Kalsiy
suyak to‘qimasi tarkibiga kiradi, 
qonning ivishi, mushaklar qisqarishini 
ta’minlaydi. 
Magniy
xloro�ill molekulasi tarkibiga 
kiradi va DNK sintezini faollashtirishda 
koferment sifatida ishtirok etadi.
Temir
gemoglobin , mioglobin oqsil-
lari tarkibida O
2
transportini ta’minlay-
di.