Biologiya 17 14-04-2022. indd

Kaliy
o‘simliklarning rivojlanishini,
qonning normal ivishini ta’minlovchi 
omil. 
Xlor
oshqozon shirasi tarkibiga kiradi.
Yod
qalqonsimon bez gormonlari 
tarkibiga kiradi. 
Mis
umurtqasiz hayvonlar qonidagi 
gemotsianin tarkibida kislorod tashish 
funksiyasini bajaradi.
Kobalt
B
12
vitamini tarkibiga kiradi. 
Ftor
tish emali tarkibiga kiradi. 
Rux
DNK va RNK-polimeraza ferment-
lari, insulin gormoni tarkibiga kiradi.
1.3 TIRIK ORGANIZMLARNING KIMYOVIY TARKIBI
Tayanch bilimlarni sinang. 
O‘simlik, hayvon, mikroorganizmlarning hu-
jayralari kimyoviy tarkibiga ko‘ra bir-biriga o‘xshaydi, bu esa organik olamning 
kelib chiqishi birligidan dalolat beradi. Siz yana qanday dalillarni bilasiz?. 
Tirik organizmlarning kimyoviy tarkibi va uning doimiyligi. Tirik organizmlarning 
tuzilishi va hayotiy jarayonlari mohiyatini anglash uchun avvalo ular qanday moddalar-
dan tuzilganligini, mazkur moddalar qanday hosil bo‘lishi va organizmda qanday funksi-
yalarni amalga oshirishini bilish muhim. Tirik organizmlar ham, jonsiz tabiat ob’ektlari 
singari, turli kimyoviy elementlardan tarkib topgan. Jonsiz tabiat va tirik organizmlar 
tarkibiga kiruvchi kimyoviy moddalr bir-biridan strukturasi, kimyoviy elementlar to‘pla-
mi va miqdori bilan sezilarli darajada farqlanadi. Tirik sistemalarda kislorod, uglerod, 
vodorod va azot juda ko‘p miqdorda uchraydi. Kimyoviy tarkibining birligi tirik orga-
nizmlarning muhim xususiyatlaridan biri hisoblanadi.

---

11
Biologiya 10
Mineral tuzlar
Ionlar
Erimaydigan tuzlar
kationlar
anionlar
K
+
, 
Na
+
, Ca
+
2