Biologiya 17 14-04-2022. indd

Hujayraning organik birikmalari. 
Hayotning molekula darajasi biologik moleku-
lalar – DNK, RNK, ATF, 
Suv muzlaganda uning 
hajmi ortadi va zichligi 
pasayadi. Muzning 
suvdan yengil bo‘lishi 
juda muhim, binobarin + 
4 ° C da suv maksimal 
zichlikka ega bo‘ladi, 
shuning uchun chuchuk 
suv havzalari tubigacha 
muzlab qolmaydi.
oqsillar, uglevodlar, lipidlar faoliyatida namoyon bo‘ladi. Bu moddalar qaysi turga man-
subligidan qat’iy nazar barcha tirik organizmlar hujayralari uchun umumiy tuzilishga 
ega. Yuqori molekulyar moddalar – oqsillar, nuklein kislotalar, polisaxaridlar biopolim-
erlar hisoblanadi. 

---

13
Biologiya 10
Polimerlar
- bu uzun shoxlanmagan yoki shoxlangan zanjirli molekula bo‘lib, u 
takrorlanadigan ko‘p sonli birliklarning (monomerlarning) bir-biri bilan kovalent bog‘ 
orqali bog‘lanishidan hosil bo‘lad.
Biopolimerlar monomerlarning o‘zaro birikishidan hosil bo’ladi. O‘z navbatida polim-
erlar ikki guruhga bo‘linadi. Bir xil tipdagi monomerlardan tuzilgan polimerlar (glikogen, 
kraxmal, sellyuloza)
g
omopolimerlar
, har xil tipdagi monomerlardan tuzilgan polim-
erlar (oqsillar, nuklein kislotalar) 
geteropolimerlar 
deyiladi
. 
Gomopolimer
Geteropolimer
Yangi bilimlarni qo‘llang.
Bilish va tushunish
1. Hayotning molekulyar darajasini o‘rganishning ahamiyatini nimada?
2. Hujayra tarkibiga kiruvchi elementlarning ahamiyatini izohlang. 
3. Suvning hujayradagi funksiyalarini aytib bering. 
4. Mineral tuzlar hujayra faoliyatida qanday funksiyalarni bajaradi? 
5. Hujayraning buferlik xususiyatini ta’minlovchi sistemalarni ayting.
Qo‘llash. 
Hayotning molekula darajasiga misollar keltiring va guruhda muhokama 
qiling.