Namangan muhandislik-texnologiya instituti "sichtei" kafedrasi "hozirgi zamon raqobat nazariyasi"

-
 
siyosiy va huquqiy 
-
 
iqtisodiy 
-
 
ijtimoiy va madaniy 
-
 
texnologik 
Siyosiy va huquqiy omillar 
Davlat qonuniy va xarakterga molik turli xil omillar korxona faoliyati uchun 
mavjud xavflar va imkoniyatlar darajasida ta’sir et ishi mumkin. Bir qancha korxonalar 
uchun milliy va chet-el hukumatlari uning faoliyatiga asosiy boshqaruvchilar 
hisoblanishlari mumkin. Bu korxona uchun siyosiy holatni baholash qanchalik 
muhimligini bildiradi. Bundan tahlil siyosiy, huquqiy omillarini maydalashtirib 
o’rganish orqali amalga oshiriladi. 
Iqtisodiy omillar. 
Korxonaga ta’sir etuvchi iqtisodiy omillarni o’rganish juda ham muhim 
hisoblanadi. Misol uchun, kredit olish, ayriboshlash valyutasining kursi, soliq va 
42 

---

boshqa to’lovlar to’lash bo’yicha masalalar korxona uchun muhim hisoblanadi. 
Iqtisodiyotning yomon ahvolda bo’lishi talabni tushishi olib kelib, o’z-o’zidan ishlab 
chiqarishdagi zararlarni ko’payishiga olib kelishi mumkin. 
Texnologik omillar. 
Bu omillarning ta’siri shunchalik kattaki ularni ishlab chiqarishning asosiy 
dvigateli sifatida ko’rish mumkin. Texnologik omillarni yangiliklar yordamida eskilarni 
yo’qotish jarayoni deb ham qarash mumkin. 
Xalqaro darajada amal qiluvchi korxona uchun tashqi muhit o’zining 
murakkabligi bilan ajralib turadi. Xalqaro muhit omillarining tahlil qilish qiyin masala 
hisoblanadi. 
Firmalarning raqobat mavqei turlari
.
 
Raqobat kurashidagi roliga qarab raqobatchilarni 4 ta guruhga bo’lish mumkin. 
1.
Bozor lideri. 
2.
Pritendent (intiluvchi) davogar. 
3.
Ergashuvchi. 
4.
Bozorga yangi kirgan. 
Bozor lideri bozorda katta ulushga ega korxona. Bunday korxonalar narx yangi 
tovarlar kanallar bo’yicha ham lider hisoblanadilar. 
Bozorda lider bo’lib qolish uchun, korxona har tomonlama xarajatlarni olib 
borishi lozim. 
-
 
bozorni yangi haridlarni jalb qilish yo’li bilan kengaytirishga harakat qilishi 
lozim; 
-
 
foydani ko’paytirishga erishilmasada o’zining bozordagi ulushini ko’paytirib 
borishi lozim. 
-
 
Raqobatchilardan o’z biznesini doimiy ravishda himoyalanib turishi lozim. 
Himoya strategiyalarining 6 xil usuli mavjud. 
-
 
Pozitsiyali himoya - mavjud pozitsiyaga raqiblar tomonidan ta’sir eta 
olmasliklari uchun to’siqlarni ishlab chiqish. 
-
 
Flang himoyasi - bozorda korxonaning pozik tomonlarini himoyalashga 
mo’ljallangan tadbirlarni ishlab chiqarish. 
-
 
Ogohlantiruvchi himoyalash - raqobatchilarni kuchsizlantiradigan va imkoniyat 
bermaydigan tadbirlarni amalga oshirish yordamida erishiladi. 
-
 
Kontr harakatli himoyalash - yuqoridagi ikkita himoyalash usuli foyda bermasa 
korxona raqobatchiga nisbatan hech qanday ishlarni amalga oshirmasdan kutib turib, 
payti kelganda katta zarba beradi. 
Mobil himoyalash - o’z faoliyatini yangi bozorlarda olib borish, Yangi bozorlarda 
mavjud mahsulotning tayyorlash jarayoni va korxonaning boshqa imkonyatlari bilan 
qiziqadigan haridorlar so’rovlariga javob ber ish bilan boshqa raqiblarni to’siqlariga 
chidab berishi uchun qilinadigan majmuasi.