Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

26-
 
rasm. Sholi uzuntumshug“i (Sitorhibusoruzae L) 
Deyarli barcha issiq iqlimli mamlakatlarda tarqalgan. Tuzilishi 
jihatidan ombor uzunburuniga juda o‘xshab ketadi. Qanotining ustki 
qismida smetrik joylashgan 4 ta kulrang tusli sariq dog'lari boMadi. Tungi 
ombor uzunburuniga qaraganda nisbatan ingichkaroq bo‘ladi. Ombor 
uzuntumshug“idan farqi shundaki uning ichki qanoti yaxshi rivojlangan 
va yaxshi ucha oladi. 
Yashash faoliyati ombor uzuntumshug'idan deyarli farq qilmaydi. 
Urg‘ochisi 300-600 tagacha tuxum qo‘yadi. 0‘rta Osiyo sharoitida 5 
martagacha avlod beradi va u birinchi marta sholida topilgan. Shuning 
uchun u sholi uzunburuni deb ataladi. Bu hasharot ombor uzunburuni 
zarar yetkazadigan boshqa turli donlarga ham zarar yetkazadi. 
Makkajo‘xori uzuntumshug‘i (Sitorhilus Zea maus motssh) 
Bu uzuntumshuq yer yuzining asosan issiq iqlimli mintaqalarida keng 
tarqalgan. Mamlakatimizda ham bu turli hasharot uchrab turadi. Uning 
uzunligi 5mm bo‘lib yaxshi ucha oladi. Makkajo‘xoridan 
87

---

tashqari boshqa donlarga ham zarar yetkazadi, Tuxumini makka - 
jo‘xorining doniga mum pishiqlik paytida qo‘yadi. Sut pishiqlik davrida 
zarar yetkazadi. 
27-
 
rasm. Qora tanli qo‘ng‘izlar (Tenebrionidae) 
Bu oilaga kiruvchi qo‘ng‘izlar un, yorma va omuxta-yem zavodlarida 
уashaydilar.Ularning tanasi odatda qora tusli bo‘ladi. Yer sharining 
ko‘pgina qismlarida keng tarqalgan bo‘lib, asosan un, yorma va kepaklar 
bilan oziqlanadi. Mamlakatimizdan bu oila vakillarining quyidagi turlari 
keng tarqalgan katta un xrumagi va kichik un xrumagil.
sonfusum Duv) 
28-rasm. Kichik qoraqo‘ng‘iz (Tribolium 

---

Un yorma va kepakda juda yaxshi rivojlanadi. Bu qo‘ng‘iz don, 
suxari, non, quritilgan sabzavot va mevalarga kuchli ziyon yetkazadi. 
Kichik qora qo‘ng‘iz uzunchoq shaklga ega boTib, rangi to‘q kulrang 
qo‘ngir tusli ko‘krak qismi to‘rtburchak shaklga ega. Tanasining uzunligi 
3-5mm,eni 1,2-1,3m boTadi. Tez ko‘payish xususiyatiga ega. Urg‘ochisi 
o‘rtacha 450 tagacha tuxum qo‘yadi. Tuxumdan chiqqan lichinkalar 
dastlab oq, so‘ngra rivojlanib 1 dan 6-7mm gacha kattalashadi va rangi 
sarg‘ish tusga kiradi. I ichinkalari don uyumining yuqorigi qismida 
g‘umbakka aylanadi, Qulay sharoitda qisqa muddat ichida (27 -35 
kun)o‘zining butun rivojlanish bosqichini bosib o‘tadi va bir yilda bir 
necha marotaba avlod berishi mumkin. Qo‘ng‘izlar va lichinkalar ko‘p 
miqdorda ozuqaiste
:
mol qiladi. Donda asosan uning murtagi bilan 
oziqlanadi.