Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

г
31-rasm. Mug‘ombir o‘g‘ri 
Mug‘ombir o‘g‘rining qo‘ng‘izi va lichinkalari zaharli hisoblanadi. 
Don va don mahsulotlaridan tashqari ko‘pgina un mah- sulotlarida 
(quritilgan non, galet, pechene, makaron va b) pi - chanda, quritilgan 
dorivor giyohlarda, teri mahsulotlarida, junda va boshqalarda rivojlanadi. 
Lichinkalari qog‘ozni ham kemirib tashlaydi. 
Hasharotning urg‘ochisi va erkagi tanasining shakli, rangi, 
mo‘ylovlarining joylashishi bilan bir-biridan keskin farq qiladi. 
Erkagining tanasi nisbatan uzun (qorin qismi) bo“lib, 2,8-4,3mm 
9 1

---

keladi. Urg‘ochisi esa sharsimon ko‘rinishda bo‘lib, tanasining ustki 
qismida to‘rtta yorqin dog4ari bor. Bu dog‘lar erkagida bo‘lmaydi. 
Lichinkalari g‘umbakka aylanishda pillaga (belangan) o'raladi. Bir 
avlodning to‘la rivojlanishi uchun 3—4 oy kerak bo‘ladi. 
Bir yilda bir-ikki, yaxshi sharoitda to‘rt martagacha avlod beradi. 
Hasharot asosan shimoliy mintaqalarda uchraydi. Kanada va Angliya 
mamlakatlarida keng tarqalgan. 
32-rasm. Chaxlagichlar (Anobiidal) 
Bu oila vakillari tanasining qavariqligi, boshining kopyushon - simon 
ko‘kragi bilan berkitilgani bilan ajralib turadi. Yuqori tornon- dan 
qaralganda boshsizday ko‘rinadi. 
Non chaxlagichi (Stegobium raniseum L9r)-kichik o‘lcham- li 
qo‘ng‘iz (1,8-3,8 mm) eng ko‘p uchraydi. Tanasi silindrsimon, qo‘ng‘ir 
yoki qizg‘ish tusda yaxshi ucha oladi. 
Urg‘ochisi 140 taga to‘p-to‘p qilib mahsulotning yuza qismiga, 
devorlariga tuxum qo‘yadi. 
Yaxshi sharoitda bir yilda 4 martagacha avlod beradi. 
92

---

Qo‘ng‘izi hayoti mobaynida umuman oziqlanmaydi, balki shakllangan 
vaqtida yig‘ib olgan oziq moddalar zaxirasi hiso- biga yashaydi. 
Lichinkasi harakatchan bo‘lib ko‘pgina mahsulot va predmet- larni 
(yog‘och, kitob, don, non, qattiqnon va b) kemirib (chaxlab) tashlaydi. 
Kichik bo‘lishiga qaramay (3-5mm) juda ham ozuqaxo‘r hisoblanadi. 
G‘umbaklikka o‘tishdan oldin lichinkalar mahsulotning mayda qismidan 
o‘ziga belanchak yasab oladi. Belanchakning kattaligi 5-10 mm bo‘ladi. 
Shuni alohida ta’kidlash lozimki, chax- lagich bilan zararlangan mahsulot 
sogTiq uchun zaharli hisoblanadi. 
Yassitanalilar (Cusujudae)lO r. Bu oila vakillaridan eng ko‘p 
tarqalgani malla unxo‘r (Rlasonotus testaseus F) hisoblanadi. Asosan un 
bilan oziqlanadi. Tanasining uzunligi 1,5-2,5mm. Tanasining shakli, rangi, 
uzun mo‘ylovlari bilan oson ajralib turadi. Flar xil iqlim mintaqalarida 
uchraydi.