Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

QONUN CHIQARUVCHI HOKIMIYAT 
— hokimiyat bo‗linishi prinsipi va 
nazariyasiga muvofiq davlatning uch hokimiyat tarmog‗idan biri. Q.ch.h. Konstitutsiya 
va qonunlarni qabul qilish, ularga tegishli o‗zgartirish va qo‗shimchalar kiritish, zarur 
hollarda ularni belgilangan tartibda bekor qilish vakolatlariga ega bo‗ladi. U hokimiyatlar 
bo‗linishi nazariyasiga muvofiq, davlatning o‗zaro muvozanatlashtirilgan hokimiyat 
tarmoqlaridan biri bo‗lib, davlat oliy vakillik organi tomonidan qonunlar qabul qilish 
vakolatining ro‗yobga chiqarilishidir. U oliy yuridik kuchga ega bo‗lgan normativ-
huquqiy aktlar – qonunlar chiqarish bo‗yicha vakolatlar yig‗indisini mujassamlashtiradi 
hamda ushbu vakolatlarni amalga oshiruvchi davlat organlari tizimi sifatida namoyon 
bo‗ladi. Qonun chiqarish – davlatning o‗ta muhim funksiyalaridan biri bo‗lib, u saylab 
qo‗yiladigan oliy vakillik muassasasi tomonidan amalga oshiriladi. Qonun chiqaruvchi 
hokimiyatning asosiy vazifasi xalqning (jamiyatning) irodasini qonun shaklida ifoda 
etishdir. Q.ch.h. – bu Konstitutsiyada mustahkamlangan oliy davlat vakillik idorasining 
qonunlar qabul qilish, ularni o‗zgartirish va bekor qilish bo‗yicha alohida vakolatlari 

---

236 
hisoblanadi. Federativ davlat tuzilishi shakliga ega mamlakatlarda qonun chiqarish 
vakolati federatsiya sub‘ektlariga ham berilishi mumkin. Mas., AQSHda shtatlar, 
Rossiyada federatsiya sub‘ektlari qonun chiqarish vakolatiga ega. Federatsiya sub‘ektlari 
tomonidan qabul qilingan qonunlar federatsiya Konstitutsiyasi va federal qonunlarga zid 
kelmasligi kerak. O‗zbekistonda Q.ch.h. yaxlit davlat hokimiyatining mustaqil bir 
tarmog‗i bo‗lib, u qonun yaratish jarayonini O‗zbekiston Respublikasi parlamenti - Oliy 
Majlisi faoliyati orqali amalga oshiradi. 
QONUN USTUVORLIGI
— barcha davlat hokimiyati organlari faoliyatida 
konstitutsiya, qonunlar oliy yuridik kuchga ega bo‗lib, ularning hokimiyat chiqaraditan 
boshqa hamma me‘yoriy hujjatlar va yo‗riqnomalardan ustun turishi. Q.u. jamiyatda 
demokratiya va qonunchilik
 
ta‘minlanishiga xizmat qiluvchi tamoyildir. 
QONUNCHILIK 
— 1) davlatning o‗z oldida turgan vazifa va funksiyalarini 
amalga oshirish usullaridan biri. Bu vakolatli davlat organlari (parlament) tomonidan 
davlat va jamiyat hayotining eng muhim masalalari bo‗yicha qonunlar
 
qabul qilish 
faoliyatida ifodalanadi (q. Qonun chiqaruvchi hokimiyat)
; 
2) muayyan davlatda amalda 
bo‗lgan yoki ijtimoiy munosabatlarning barchasini yohud ma‘lum bir sohasini tartibga 
soladigan normativ-huquqiy hujjatlar (mas., fuqaro qonunchiligi, jinoyat qonunchiligi) 
yig‗indisi. Q. ayni paytda huquq normalarini o‗zida ifodalagan normativ aktlarning oddiy 
jamlanmasi bo‗lmay, balki, ularni yuridik kuchi va ahamiyatiga qarab bir tizimga 
solinishidir. Q. tizimi bilan huquq tizimi o‗zaro uzviy bog‗liq. Huquq tizimi huquqning 
mazmunini, uning ichki tuzilishini ifodalasa, Q. tizimi huquqning tashqi shaklini, mavjud 
huquq normalariga o‗zgartish va qo‗shimchalar kiritadigan, eskilarini bekor qiladigan 
aktlarni ham ichiga oladi.