Oliy o‘quv yurtlarining nomutaxassislik fakultetlari

 
 

---

60 
Dastlabki davlatlar 
 
Boshqaruv – jamiyatning ichki jabhasiga xos xususiyat hisoblanadi. 
Tarixga nazar tashlaydigan bo‘lsak, insoniyat o‘z rivojlanish jarayoni 
davomida eng oddiy boshqaruv shakllarini barpo etib uni rivojlantirib va 
takomillashtirib borganligi kuzatiladi. Dunyo tarixidagi dastlabki davlatlar 
mil.avv. III ming yillikdayoq Misrda (nom davlatlarning birlashuvi), 
Mesopotamiyada (Akkadning kuchayuvi) paydo bo‘ladi va Sharqdagi 
boshqa hududlarga ham (Hindiston, Xett davlati, Elam va b.) o‘z ta’sirini 
o‘tkazib sifatiy yangi xususiyatlar kasb eta beradi. 
Ta’kidlash joizki, boshqaruv tizimi, umuman, davlatchilik abadiy 
mavjudlik emas. Davlat boshqaruvi deganda biz bosh siyosiy hokimiyat 
va unga bo‘ysinuvchi boshqaruv tizimini tushunamiz. Boshqaruv tizimi 
jamiyatning barcha jabhalarini – siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy va 
boshqalarni o‘z ichiga oladi. Binobarin, boshqaruv tizimini har 
tomonlama va jiddiy o‘rganmasdan turib jahon xalqlari tarixiy madaniy 
rivojlanishi, ularning o‘zaro aloqalari va ta’siri, mahalliy va 
umumbashariy madaniyatlar integratsiyasining o‘ziga xos tomonlari va 
qonuniyatlariga aniqliklar kiritish mumkin emas. Davlat boshqaruvining 
paydo bo‘lishi insoniyat tarixida muhim muvaffaqiyat va sifatiy yangi 
bosqich bo‘ldi. Dunyo tarixidagi qadimgi davlatlarning paydo bo‘lishi va 
takomillashuvida O‘rta Osiyo va unga qo‘shni hududlarda yashagan 
xalqlarning ham hissasi katta bo‘ldi.
Tadqiqotchilarning fikrlariga qaraganda, davlatning paydo bo‘lishi 
uzoq davom etgan jarayondir. Bu jarayon turli xalqlarda turli yo‘llar bilan 
bo‘lib o‘tgan.
Tadqiqotchilarning 
fikricha, 
birinchidan
, 
davlatlar 
paydo 
bo‘lishining osiyocha ishlab chiqarish usuliga asoslangan «Sharq yo‘li» 
bo‘lib, unda iqtisodiyotning asosini irrigatsiya dehqonchiligi tashkil etgan; 
yer va irrigatsiya inshootlari davlatning mulki bo‘lgan; dehqonchilik 
jamoasi jamiyatning birlamchi yacheykasi edi; aholining katta qismini 
safarbar etish zaruriyati prinsipal boshqaruvchilar tabaqasini taqozo etgan.
Ishlab chiqarishning osiyocha usuli mil.avv. V ming yillikdan 
milodiy I asrgacha daryolar vodiylarida joylashgan Misr, Bobil, Xitoy, 
Hindiston, O‘rta Osiyo kabi hududlarda yoyilgan. 
Davlat tuzilmasining