Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

3. Shimoliy Arabiston. Qadimda Shimoliy Arabiston, Suriya 

va Mesopotamiya cho‘llarining keng hududlarida odamlar ning 

asosiy mashg‘uloti chorvachilik bo‘lib, it, eshak, yirik shoxli 

qoramollar boqilgan. Bu hududda yashagan urug‘ va qabilalar 

qabilalar ittifoqi va kichik davlat birlashmalarini shakllantirdi-

lar. Ularning hokimlari Osuriya hujjatlarida «podsho» deb ata-

ladi. Qadimgi davlat birlashmalari asta-sekin harbiy san’atni 

va qo‘shinlarni shakllantirdi. Jangchilar tuyaga ikki kishidan 

minib, jang qilganlar. Arablar o‘zlarining kuchli qo‘shnilari 

Misr, Sharqiy O‘rtayer dengizi qirg‘og‘ining kichik davlatlari va 

Osuriya bilan xalqaro ziddiyatlarga tortildilar.

Mil.avv. 853-yilda Qarqara yonida bo‘lgan jangda osuri-

yaliklar arablar ham kirgan koalitsiya qo‘shinlarini tor-mor 

keltirdilar. Arablar Osuriyaning Misrga qarshi yurishida aso-

siy to‘siq bo‘ldi. Bir necha arab qabilalari Osuriya tomonidan 

bo‘ysundirildi. Arablar Osuriyaning raqiblari – Misr va Bobil 

bilan ittifoq tuzdilar. Osuriya mil.avv. VII asrning 40-yillari-

da arab qabilalarini to‘liq bo‘ysundi rishga erishdi. Yangi Bo-

bil podsholigi ham Arabiston yarim orolida o‘rnashib olishga 

urindi. Bobil podshosi Nabonid Shimoliy Arabistonning bosh 

markazlaridan biri Teymu shahrini bo‘ysundirib, uni o‘z qa-

rorgohiga aylantirdi. U bir necha qo‘shni arab qabilalarining 

shahar va vodiylarini o‘ziga bo‘ysundirdi. Mil.avv. VI asrda 

Eron davlatining kuchayishi va uning bosqinchilik yurish-

---

174

lari rejasi Arabiston yarim orolining shimoliy qismida forslar-

ning arablar bilan aloqa o‘rnatishiga olib keldi. Shartnoma 

bo‘yicha, fors podshosi Kambiz mil.avv. 525-yil Misrga yurish 

vaqtida arab nabateylari yeridan o‘tish huquqini va sahrodan 

o‘tish davrida ulardan fors qo‘shinlarini suv bilan ta’min-

lashga roziligini oldi. Arab qabilalari Ahmoniylar Eroniga bir 

yilda ming talant (30 tonna) miqdorida xiroj to‘lash majburi-

yatini oldilar. Arablar harbiy yurishlar davrida fors qo‘shin-

lari tarkibiga kiritildilar. Ular yunon-fors urushlari davri-

da fors qo‘shinlari tarkibiga kirdilar. Arablar G‘azo shahri 

uchun jangda (mil.avv. IV asr) yunon-makedon qo‘shinlariga 

qattiq qarshilik ko‘rsatdilar. Aleksandrning Misrga yurishi 

davrida arab qabilalarining ko‘pchiligi yunon-makedonlarga 

bo‘ysunmadi. Shu sababli,  Aleksandr Sharqqa yurishini tu-

gatgach, unga bo‘ysunganliklarini bildirib, elchi yubormagan 

arablarga qarshi yurish qilishni rejalashtirdi. Lekin bu reja 

amalga oshmay qoldi. Arablar Rim davlati bilan ham aloqa-

da  bo‘l dilar.  Rimliklar  mil.avv.  106-yillar  atrofida  Yamanga 

suqilib kirishga urindilar va Nabatey davlatini bosib oldilar.