Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

2. Qadimgi Arabiston tarixi manbalari va tarixshunosligi. 

Arabiston yarim orolining qadimgi tarixiga oid manbalar to‘rt 

asosiy  qismdan  iborat:  1.Epigrafik  ma’lumotlar.  2.Ashyoviy  

yodgorliklar. 3.Yozma manbalar. 4.Antik mualliflar ma’lumotlari.

Janubiy Arabistonning tosh, jez, sopolga yozilgan va o‘z maz-

muniga ko‘ra, ikki guruhga bo‘linadigan davlat hujjatlari (pod-

sho farmonlari, podsholarning harbiy va ichki siyosatga oid 

yozuv lari) va xususiy-huquqiy qabrtosh lavhalari, sun’iy sug‘or-

ish inshootlaridagi yozuvlardan 2500 tasi saqlanib qolgan. 

 Arxeologik qazishmalar bizga boy ma’lumotlar beradi. Qa-

dimgi Saba podsholigining bosh shahri Marib xarobalari 

 

(Yaman Arab Respublikasi poytaxti Sanaga yaqin joy) o‘rganildi. 

Shahardan saroy qoldiqlari, devorlar va haykallar topildi. Sha-

harning g‘arbidagi ulkan Marib to‘g‘oni qoldiqlari kishini hayratga 

soladi. Kataban poytaxti Timna shahri ibodatxonalari, nekropol 

va qal’a qoldiqlari qazib ochildi. Nabatey podsholigi poytaxti Pe-

tra shahridan me’morchilik inshootlari va haykallar topildi. 

---

173

Bundan tashqari, Arabiston va arablar to‘g‘risidagi qisqa 

ma’lumotlar Osuriya, Yangi Bobil, Eron manbalari va Bibliya-

da uchraydi. Antik tarixchilar Gerodot (mil.avv. V asr)ning  

«Tarix» asarida, Feofrastning (mil.avv. IV asr) «O‘simliklar tari-

xi», Diodor ning (mil.avv. I asr) «Tarixiy kutubxona» va Strabon-

ning (mil.avv. I asr) «Geografiya» kabi asarlarida qadimgi Ara-

biston to‘g‘risida qator ma’lumotlar bor. 

Yevropada Daniya qiroligining 1760-yilda olim Karsted Ni-

bur boshchiligidagi ilmiy ekspeditsiyasi Yamanni tekshirdi. 

K.Nibur bu sayohat to‘g‘risida «Arabiston va unga qo‘shni 

mamlakatlarga sayohat tasviri» asarini yozadi. Qadimgi Ara-

biston tarixi XIX asrdan boshlab atroflicha o‘rganila boshlan-

di. Dastlab epigrafik yozuvlar tadqiq qilindi. XX asrda Belgiya, 

Fransiya, Avstriya va AQShda Arabiston xalqlarining geografi-

yasi, madaniyati, dini va xronologiyasiga bag‘ishlangan qator 

tadqiqotlar e’lon qilindi.