Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

4. Karfagendagi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar (mil.

avv. V–III asrlar). Mil. avv. V–IV asrlarda Karfagen O‘rtayer 

dengizidagi vositachi savdoning markazi edi. Karfagen Sharqiy 

O‘rtayer dengizining turli viloyatlariga, yunon shaharlariga va 

Pireney yarim orolining Atlantika qirg‘oqlariga turli mahsulot-

lar yetkazib berdi. G‘arbiy O‘rtayer dengizida Karfagenning sav-

do manfaatlarini himoya qiladigan Rim bilan uchta shartnoma 

tuzildi. Mil.avv. V–III asrlarda Karfagen yirik hunarmandchilik 

markazi edi. Kulolchilik, zargarlik va qurolsozlik ustaxonalari-

da oliy navli mahsulotlar tayyorlandi. Karfagenliklar mohir qu-

---

182

ruvchi bo‘lganlar. Karfagen shahri mustahkam devorlar bilan 

o‘rab olingan edi. Shahar ichida ibodatxonalar, saroylar, zoda-

gonlar, oddiy fuqarolar uylari, ombor va doklar (kema ta’mirla-

nadigan va quriladigan joy) qurildi. Kemasozlik yuqori darajada 

rivojlandi. 

Karfagen bepoyon ekin yerlariga ega bolib, dehqonchilik 

quldorlik xo‘jaliklarida asosiy soha edi. Tokzorlar, zaytun da-

raxtlari, bog‘ va polizlar mo‘l-ko‘l hosil berar edi. Mil.avv. VI–

III asrlarda Karfagenda rivojlangan qulchilik unsurlari bo‘lgan 

quldorlik jamiyati mavjud bo‘lib, erkin ishlab chiqaruvchilar 

ko‘p edi. Dehqonchilik, hunarmandchilik ishlab-chiqarishida 

qullar va yarim qaram kichilar –bodular mehnatidan keng foy-

dalanilgan. Xususiy ustaxonalar bilan birga davlat korxonalari 

ham mavjud bo‘lib,bunday korxonalarda qul mehnatidan foy-

dalanilgan. Karfagenga qaram bo‘lgan dehqonlar davlatga don-

li ekinlar hosilidan 0,1 miqdorda soliq to‘laganlar.  Karfagen 

tarkibiga kirgan finikiya koloniyalari ichki avtonomiyadan foy-

dalanganlar, lekin o‘z savdolaridan soliq – boj to‘laganlar. Qa-

ram hududlar aholisi, ayniqsa, liviya dehqonlari zulmga qarshi 

tez-tez qo‘zg‘olon ko‘targanlar. Karfagen shahrining o‘zida 200 

ming aholi yashar edi. Oliy tabaqa yirik yer egalari, katta sav-

dogarlar, hunarmandlar va kohinlardan tashkil topgan. Sharq 

mamlakatlaridan farq qilgan holda Karfagenda byurokratik 

boshqaruv apparati yo‘q edi. Mamlakatning iqtisodiy qudra-

ti asosini ko‘p sonli qullar va qaram aholini shafqatsiz talash 

tashkil qildi.