Роман Тошкент «O‘zbekiston» 2016 Рус тилидан Ортиқбой абдуллаев таржимаси

ПЕЛЕЛЕНИНГ ҚОЧИШИ
Пелеле шаҳар чеккасидаги тор, эгри-бугри, хароб 
кўчаларда чопиб борарди. Унинг ёввойи қичқириқлари 
на сокин осмонга, на шаҳарликларнинг осойишта 
уйқусига халақит берди. Ўлим олдида теппа-тенг бўлса-
да, тонг отгандан кейинги уқубатли ҳаёт ичида бир-
биридан осмону ер қадар узоқ одамлар хотиржам ором 
олишарди. Бировларда ҳеч вақо йўқ, бир бурда нонини 
оғир меҳнат қилиб топади. Бошқалар қўлини совуқ сув
-
га урмаса ҳам даромади ошиб-тошиб ётибди. Сеньор 
Президентнинг дўстлари – ижарахўрлар (қирқ уй, эл
-
лик уй...), судхўрлар (ойига тўққиз фоиз, тўққиз ярим, 
ўн...), катта мансабдорлар (олтита мансаб, еттита, сак
-
кизта...) хорижий шартномалар, ломбардлар, унвонлар, 
қиморхоналар, фоҳишахоналар, хўроз уриш тиришлар, 
ҳиндулар, ароқхўрлик, қовоқхоналар ва сотқин газета
-

---

14
лардан келадиган даромадлардан бўкиб ётганларнинг
ҳисоби йўқ...
Тонгнинг қизил шуълалари тоғларга туташ қия-
ликларга сочилган шаҳарни қон рангига бўяди. Ер ости 
йўлига ўхшаш қоронғи кўчаларда ҳар тонгда кўланкадек 
овоз чиқармай қадам босадиган ҳунармандлар пайдо 
бўлди. Улардан кейин амалдорлар, мирзалар, ўқувчи 
болалар кўринади. Соат ўн бирда, қуёш тепага кўта-
рилганда юқори мартабали савлатдор кишилар ишта-
ҳани очиш ёки нуфузли дўстлари билан бирон муҳим 
масалани ечиш мақсадида сокин сайр қилиб юрадилар. 
Хароба кўчаларда каллайи саҳардан ишқорланган юбка
-
сини ҳилпиратиб, оиламга мадад берай деб елиб-югура
-
диган, ичак-чавоқ сотадиган камбағал қизалоқлар одам 
қаторига қўшиладими? Ҳаво оқиш, пуштиранг гул
-
лар тусига кирган паллада озғин ҳарф терувчи қизлар 
чопқиллаб қоладилар, ниҳоят, ўзларини қуёшга солиб 
ҳозиргина кўрган тушларини оқсочларга сўзлаб бериш, 
ўткинчилар устидан кулиб роҳатланиш, мушукчасини 
силаш, газета ўқиш, ойнага боқиб ўтириш учун семиз 
ойимтиллалар болохоналарга чиқадилар. Пелеле туши 
ёки ўнги эканини билмай қочиб борарди, орқасидан ит
-
лар қувлар, майда ёмғир томчилари аёвсиз саваларди. 
Қўрқувдан ўзини йўқотиб, қўлларини қанотдек кенг 
ёзиб, нафаси тиқилиб, осилган тилидан сўлаклари оқиб, 
дуч келган томонга қочиб борарди. Атрофидан эшиклар, 
яна эшиклар, ойна ва эшиклар, эшиклар ва ойналар лип-
лип ўтади... Телеграф устуни. У телеграф устунидан 
ўзини ҳимоя қиламан, деб қўлини чўзиб тўхтади, ундан 
ўзига ҳеч қандай зиён етмаслигига ақли етгач, беихтиёр 
кулиб юборди ва орқасидан биров қувиб келаётгандек 
яна ғизиллаб чопиб кетди. Тезлаб чопди, тез чопди, тез
-
лаб чопди, назарида туман босган турма деворларидан 
жуда узоқлашиб кетгандек бўлди.
Шаҳар далага туташган жойга етганда силласи 
қуриб, чиқиндилар устига йиқилиб тушди-ю, худди 
ўзининг ўрин-тўшагига киргандек, маст уйқуга кет
-

---

15
ди. Чиқиндихона тепасида ўргимчак тўрига ўхшаган 
новдалар осилиб турарди, бутоқларда калхатлару 
қора қарғалар тизилишган. Улар юқоридан кўкимтир 
совуқ кўзларини тикиб пойлаб ўтирдилар, сўнг одам 
қимирламай қолганига ишонч ҳосил қилгач, ерга учиб 
тушиб, уни ўраб олдилар ва гоҳ тепасида учиб, гоҳ ёни
-
га қўниб, чўқилаб, ўлим рақсини, қора қушлар рақсини 
бошлаб юбордилар. Ўлаксахўрлар ҳар бир шарпа, ша
-
мол эпкинидан чўчиб, қанотини ёзиб, бир кўтарилиб, 
яна қўнар, сакраб-сакраб, доирани торайтириб Пелелега 
яқинлашар эдилар. Тумшуғининг тагигача етиб бориш
-
ди. Ёвуз бир қичқириқ ҳужумга чорлади. Ана шунда
-
гина у ҳушига келди ва ғайришуурий равишда сакраб 
туриб ҳимояга чоғланди...
Довюрак калхатлардан бири унинг лабига ёпишди, 
найзадек тумшуғини шахт билан оғзига тиқиб, тиши
-
гача етиб борди; бошқалари кўзини, юрагини нишонга 
олди. Биринчи калхат қурбон ҳали тириклигига қарамай 
лабини юлиб олишга уринди, аммо ниятига етолмай 
қолди, Пелеле ҳеч кутилмаганда сирғаниб, ахлатхона 
чуқурига тушиб кетди ва қоғозлар, латта-путталар ора
-
сига кўмилиб қолди, чанг-тўзон кўтарилди.
Ғира-шира. Кўкимтир осмон. Яшил дала. Олис 
казармаларда трубалар чалинди, бу ўрта аср шаҳар 
қалъаларида доимий қўрқув, хавф-хатар ичида яша
-
ган аҳолининг қон-қонига сингиб кетган азалий одат... 
Турмаларда маҳбусларнинг кечқурунги ўлим талвасаси 
бошланди. Одамлар расмий қабуллардан қайтишмоқда, 
бировлар хафа, бировлар хурсанд. Ярим қоронғи ишрат
-
хоналардан тушган нур ерга ханжардек санчилади. 
Телба қузғунларнинг соялари билан олишади. 
Йиқилганида лат еган оёғи оғрийди, ниҳоятда қаттиқ, 
жонини олгудек қаттиқ оғрийди. Пелеле тишини-тиши
-
га босиб, оҳиста инграйди, калтакланган итдек ғингшиб 
инграйди:
– Ув!.. Ув!.. Ув!..
Атрофда ғовлаб ўсган ёввойи ўтлар ахлатхонани 

---

16
шинам боғчага айлантирган, ариқда сув жилдирай
-
ди; бу митти оламда унинг боши қақшаб оғриб, бўрон 
қўзғатади:
– Ув... ув... и-и-и-и...
Ҳарорат темир тирноққа айланиб пешонасига ёпи
-
шади. Мияси алағда. Олам қийшиқ ойнада кўрингандек 
чайқалади. Шакллар ғалати алфозда қоришиб кетган. 
Пелеле чарх уриб, гоҳ баландлаб, гоҳ пастлаб қаергадир 
учиб кетмоқда. 
Ло-та-ло-та-лото-ло-та-лотанинг хотини. (Балки 
у лотереяни ўйлаб топгандир?) Кўнкани судраб бо
-
раётган хачирлар Лотанинг хотинига бурилиб қараб, 
тўхтаб қоладилар. Кучирлар сўкинадилар – тошбўрон 
қиладилар, қамчи билан савалайдилар – жойидан 
қимирламайди, ёрдам берворинглар, деб йўловчилардан 
илтимос қиладилар. Улар ёрдамлашадилар – хачирлар
-
ни савалайдилар, хачирлар қўзғалади...
– И-и-и-и-и!
– Ув-в-и-и-и!
– Т-т-телба! Т-т-т-телба!
Пичоқлар, қайчиларни қайрайман, тишларни қай-
райман, кулишни хоҳлайман! Ойи!
Маст қичқиради: «Ойи!»
Илма-тешик булутлар орасидан ой нур сочади. 
Оппоқ ой ҳўл барглар устида чиннидай ярақлайди.
Ол-иб ке-тиш-япти!
Авлиёлар уларни кўмиш учун олиб кетишяпти!
Қандай яхши, оҳ, кўмишади, кўмишгани қандай 
яхши, оҳ!
Қабристонда ўйин-кулги, шаҳардагидан кўра хур-
рамлик, шаҳардагидан кўра озодалик. Оҳ, қандай яхши, 
оҳ кўмишяпти!
Та-ра-ра! Та-ра-ра!
Тит-и-и!
Бим-бўм-бим-бўм-бўм!..
У тушида ва ўнгида вулқондан вулқонга, юлдуздан 
юлдузга, осмондан осмонга сакрайди, чор-атрофи ир
-
жайган жағларга тўлиб кетган, катта ва кичкина тиш
-

---

17
ли ва тишсиз, лабли ва лабсиз, тиртиқ, пахмоқ, икки, уч 
тилли жағлар, ҳаммаси «Ойи» деб қичқиришади.
Пуф-уф! Шаҳар ташқарисига қатнайдиган поезддан 
кечикмаслик керак, тезроқ шаҳардан чиқиб кетиш керак, 
тоғда вулқонлар бор, телеграф устунлари, қушхоналар, 
артиллерия истеҳкомларидан, сомса тушираётган аскар
-
ларнинг қайиқларидан нари кетиш керак.
Афсуски, поезд эндигина жўнаб кетибди, биров 
арқон билан тортгандек шартта орқасига бурилди, бе
-
катда тарақ-туруқ – сочлари мажнунтол новдасидек 
тўзғиган манқа сотувчи аёлга дуч келди. «Отажон, ма
-
нави тентаквойга нон берамизми? – қичқирди у. – Тен
-
таквойга сув беринг! Тентаквойга сув беринг!»
Сотувчи аёл қовоқ идишини силкитиб орқасидан 
қувлаб кетди: «Тентакчага сув беринг!» Ундан қочиб Арк 
остонасига бориб қолди, у ерда эса... Ойи! Қичқириқ... 
сакраш... одам... тун... олишув... ўлим... қон... қочиш... 
телба... «Тентаквойга сув беринг! Тентаквойга сув бе
-
ринг!»
Оёғидаги қаттиқ оғриқдан уйғониб кетди. Оғриқ суяк-
ларини қақшатди. Оҳиста тебраниб турган чирмовуқлар 
с оясида дам олиш роҳат, кўпикланиб оқаётган ирмоқ 
шивирлайди, қирқбўғимлар орасига кумушранг олма
-
хон яшириниб олганга ўхшайди.
Ҳеч нарса, ҳеч ким йўқ.
Қоронғи тун яна кўз олдини тўсиб қўйди. Яна оғриқ 
билан курашмоқ, лат еган оёғига малҳам топмоқ, шал
-
вираб қолган лабини кафти билан беркитмоқ керак. 
Аммо қайноқ мижжалари юмилган заҳотиёқ кўзига қон 
қуюлди. Чақмоқлар орасида учиб юрган чирилдоқлар 
капалакларга айланди.
У алаҳсираб ёнбошига ағдарилди, карнайгул садо 
берди. Жон бераётганга қор келтиринг. Муз, муз со
-
таман! Малҳам беринг! Жон бераётганга қор, қор энг 
яхши малҳам!.. Ўлаётганга қор беринг! Ти-лин, ти-лин! 
Малҳам сургани келишмоқда! Шляпангни йўқот, тен
-
таквой! Қор, ўлаётганга қор келтиринг!