Uygur, qaqauz, quzey

Ə.Ş.) 
yazmışdır 
(Uyğur bugünkü
zaman ədəbiyyat tarixi, 2001:295). 
Zunun Qədirinın sosialist 
inqilabının qələbəsindən bəhs edən “Toy” pyesi 1956-cı ildə 
Çində azsaylı xalqların dram əsərlərinin müsabiqəsində birinci 
yer tutmuşdur. Həmin dövrün ən yadda qalan mədəniyyət 
hadisələrindən biri də Ahmet Ziyatinin “Rabiyə ilə Seyiddin” 
operasının tamaşaya qoyulmasıdır.
Sosializm quruculuğuna yeni alışan ədiblər ölkəni bürüyən 
“mədəni inqilab”la (Küljanr ixtilalı) üzləşirlər. “60-cı illərin 
ikinci yarısında Çində “mədəni inqilabi” adı altında aparılan 
siyasi kampaniyada milyonlarla adam cəzalandırılmış, bütün 
vəzifələr ordunun əlinə keçmiş, ölkənin iqtisadiyyatına böyük 
zərbələr dəymişdi. Bu kampaniya gedişində ziyalılar təqiblərə 
məruz qalmış, mədəni nihilizm təbliğ edilmişdir. Çin Elmlər 
Akademiyası, ali məktəblər bağlanmış, bir sıra mədəniyyət 
abidələri məhv edilmiş, bir çox kitab və nəşrlər qadağan olun- 
muşdu” 
(ASE, 1987:362, 10-cu cild).
“Mədəni inqilab” illərində uyğur səhnəsində sanballı bir 
əsər görünmür. Ötən illərdə yazılmış pyeslər, hətta xalq mah- 
nıları belə “burjuaziya dövrünün ədəbiyyatı”, “sarı əsərlər” ki- 
mi adlar altında yasaqlanır. Yerini “Kızıl çirak”, “Ak çaçlı kız” 
(Ağ saçlı qız), “Kızılbayrak ləpildəməktə” (Kızılbayrak dal- 
ğalanmaqda), “Küreş yolı” (Mücadilə yolu) gibi çoxu çincədən 
çevrilmiş teatr əsərləri oynanır 
(Tigin, 1992:96 sayı, 346).
Əsas mövzusu yapon və Çin millətçilərinə qarşı kommu- 
nistlərin mübarizəsinə, bu mübarizədə göstərdikləri qəhrəman- 
lıqlara, sinfı mübarizənin dünyanı xilas edəcəyinə həsr olun- 
muş bədii və sənətkarlıq baxımından sönük, yalnız təbliğat 
məqsədi daşıyan bu pyeslər özünə tamaşaçı cəlb edə bilmir.

---

“Mədəni inqilab” 1976-cı ildə başa çatır və bundan sonra 
Çin kommunist partiyası “Mədəni inqilab”ı tənqid edən qərar 
(1978) qəbul edir, zərər çəkənlərə bəraət verilir, lakin yaradıcı 
insanlar asanlıqla xofdan xilas ola bilmirlər. Buna baxmayaraq, 
əwəllər yazılıb səhnələşdirilmiş əsərlər yenidən tamaşaya 
qoyulur, yeni əsərlər yazılmağa başlanır. Zunun Qədiri, Sey- 
pidin Əzizi, Əli Əziz, Əxtəm Ömər kimi dramçılar səhnəni 
canlandırırlar. Məmteli Zunun, Tursun Yünüs, Tursuncan Litıp 
klassik irsdən yararlanaraq günün tələblərinə cavab verən 
əsərlər yazırlar. Zordun Sabir, Toxti Ayup, Səmət Duqaylı, 
Əxtəm Ömər, Turdi Samsaq, Hacı Əxmət kimi sənətkarlar psi- 
xoloji pyeslər yazmağa üstünlük verirlər.
Bu dövrdə dramçılığa Cappar Qasım, Əblət Qəyum, Pərhat 
Abdurehim, Nurnisa Osman kimi gənclər gəlirlər