Uygur, qaqauz, quzey

(Uyğur
bugünkü zaman ədəbiyyat tarixi, 2001:297). 
Uyğur dram- 
çılığında tarixi dramları və zamanları bir - birinə qatan pyes- 
lərin sayı artır. Bu da təsadüfı deyildi. Sözünü sərbəst demək 
imkanı tapmayan sənətkarlar tarixə üz tutmaqla təsvir etdikləri 
olayların baş verdiyi ölkəni və zamanı dəyişməklə fikirlərini 
çatdırmaq məcburiyyətində qalırlar. Başqa sözlə, milli şüuru 
oyatmaq üçün bu üslub onların əlində bir vasitəyə çevrilir. 
Xalqa doğma olan, yüzilliklərdən keçib gələn süjetlər əsasında 
söz deməkdə mahir olan uyğur dramçılarının yazdıqları “Qərip 
ilə Sənəm”, “Pərhad ilə Şirin”, “Tahir ilə Zöhrə” dramları uzun 
müddət səhnədən düşmür. Zunun Qədirinın “Gülnisa”, Sey- 
pidin Əzizin “Amannisa” tarixi dramı aktuallığına görə bu gün 
də tamaşaçı marağından uzaq deyildir.
Muhammətəli Zunun “Məslihət çeyi”, “Rabiyə ilə Seyid- 
din”, “Muqam ustazi”, “Cənubtiki cəng marşı”, Tursun Yünü- 
sun “Qanlık yıllar”, “Muqam əcdatları”, “Dunyavı tilsimat”, 
Tursuncan Litıpın “Siz bizgə işinəmsiz” (Siz bizə inanırmısı-

---

nız), “Qeri yigitnin toyı” (Yaşı kecmiş dəliqanlının toyu), 
Cappar Qasımın “Cüləmxan”, İmin Əxmədiylə birgə yazdığı 
“Mölçərtağ boranları” (müəlliflər bu əsərin mövzusunu Man- 
cur sülaləsinə qarşı uyğur türklərinin məşhur Üçturpan üsya- 
nından almışlar-Ə.Ş.), Ablet Keyumin “Vətən qurbanları”, 
Tursuncan Litıp və Şahidin Göhərinin birgə yazdıqları “Çin 
moden”, Səmət Duqaylının “Sarı ölməydu”, “Rabiyə ilə 
Seyiddin”, Cappar Qasımın “Vicdan suti aldıda”, Tuxti Əyu- 
pun “Qisas”, Zurddim Sabirın “Tuman”, Əxtəm Ömərin “Sırıt- 
maq”, “Səpqəci”, Pərhat Abdurehimin “Örkəşlə”, “Sayqü 
dəryası”, Hacı Əxmət Költiqin “Yürügim” əsərləri daha çox 
səhnələşdirilmişdir.
“Qərip ilə Sənəm”, “Qanlıq yıllar”, “Mölçərtağ boranları”, 
“Çin moden”, “Qerı yigitin toyi” pyesləri dəfələrlə ölkədə 
keçirilən dram teatr müsabiqələrinin mükafatlarını alır. Cum- 
lidin “Qulam xan” operası isə “Beş min quruluş” dram müka- 
fatına layiq görülür