Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

 
 
5.11 - расм. Ясси металл затвор: 
а - юқори бьеф томонидан кўриниши; b - план. 
Ясси металл затвор оралиқ тузилмаси тўсинлар тизимидан ва қоплама-
дан ташкил топади. Унча катта бўлмаган тармоқлардаги иншоотлар затвор-лари 
оралиқ тузилмалари 6 мм ли листли пулатга прокат бурчаклар ва тасмалар 
маҳкамланиб қуйилган намунавий лойиҳа асосида бажарилади (5.11 - расм). 
Ясси металл затворларда махсус зичлагичлар ва таянч ҳаракат-ланувчи қисмлар 
йўқ. Катта затворларнинг оралиқ тузилмалари ригеллардан, қопламадан 
тўсинли катаклардан, кўндаланг боғловчилар ёки диафрагмалар, четки таянч 
устунларидан ёки юк кўтариш фермалардан ташкил топган (5.12, 5.13 -
расмлар). 

---

208 
5.12 - расм. Ясси затвор схемалари: 
а-кўндаланг тизим тўплами; b-бўйлама тизим тўплами (яхлит диафрагма кўринишдаги 
кўндаланг боғловчилар); d-кўндаланг кесим ва ён томондан кўриниши. 
 
5.13 - расм. Ясси затвор оралиқ тузилмаси элементлари: 
(кўриниш 5.12 - расмга қаранг). 
 
Оралиқ тузилма тирқишни ёпади ва сув босимини ўзига қабул қилади., у 
юкламани стрингерлар (ригелга паралел тўсинлар) 2 ва кўндаланг тўсинлар 
(ригелга перпендикуляр тўсинлар) 3 дан ташкил топган тўсинли катакка 
узатади. Сўнгра юклама ригеллар 4 га узатилади. Кўндаланг боғловчилар 5 
стерженлар ёки яхлит диафрагма кўринишда бўлиб, затворни бурилиб 
кетишига қаршилик кўрсатади ва тўсинли катакка тушадиган юкламани 
узатишда қатнашади. Агар қоплама кўндаланг боғловчиларнинг вертикал 
элементларига ёки бевосита диафрагмага таянса улар тўсинли катакнинг 

---

209 
кўндаланг тусини вазифасини бажаради (5.12 - расм, и, 5.13 - расм, а). 
қопламага паралел текисликда бўйлама боғловчилар 6 ни юк кўтарувчи 
фермалар ҳосил қилади ва улар затвор оғирлиги ҳамда тик юкламаларни қабул 
қилиб ригелларни ўзаро ўзгармас ҳолатини таъминлайди. Ригеллар юк 
кўтарувчи фермаларнинг тасмалари сифатида хизмат қилади.