7-Мавзу: шахснинг билиш жараёнлари: сезги, диқҚАТ, идрок, хотира, тафаккур, нутқ, хаёл

 
Системалаштириш – тизимга солиш шундан иборатки, бунда 
айрим нарсалар, фактлар, ҳодиса ва фикрлар муайян тартибда 
макондаги, вақтдаги тутган ўрнига ѐки мантиқий тартибда
 
жойлаштирилади. 
 
 
 
 
 
 

---

45 
Тафаккурнинг мантиқий шакллари 
Психологияда нутқ фикр юритиш фаолиятининг воситаси деб 
юритилади. Одамда нутқ тафаккур жараѐнида ҳукм, хулоса чиқариш ва 
тушунчалар шаклида ифодаланиб келади. 
Ҳукмлар 
Нарса ва ҳодисаларнинг белги ва хусусиятлари ҳақида тасдиқлаб ѐки 
инкор қилиб айтилган фикр ҳукм деб аталади.
Ҳукмлар объектив воқеликни акс эттирилишига қараб чин ѐки хато 
бўлади. 
Масалан, металлар электр токини ўтказувчидир; металлар қиздирилганда 
кенгаяди, деган чин ҳукмлардир. Чунки электр токини ўтказиш, 
қиздирилганда кенгайиш металларга хос хусусиятдир.
Масалан, ҳозир ташқарида ѐмғир ѐғяпти; ер қуѐш атрофида 
айланмайди, деган мисоллар хато ҳукмлар доирасига киради.
Бу ҳукмда акс эттириладиган нарса ва ҳодисалар белгисининг 
нечоғлик муҳим бўлишига ѐки воқеликка мос келиш-келмаслигига боғлиқ. 
Масалан, эртага ѐмғир ѐғиши мумкин. Пахта режаси тўлиб қолса керак. 
Ҳукмларда тасдиқланган ѐки инкор қилинган нарсалар, ҳодисалар, 
аломатлар ҳукмнинг мазмунини ташкил қилади. Нарса билан белгининг 
алоқаси боғлиқлиги борлиги акс эттирилган ҳукм тасдиқловчи ҳукм деб 
 
Нарса ва ҳодисаларда воқеликда ҳақиқатан ўзаро боғлиқ бўлган 
белгилар, аломатлар ҳукмларда боғлиқ равишда кўрсатиб берилса ѐки 
воқеликда бир-биридан ажратилган нарсалар ҳукмларда ажратиб 
кўрсатилса бу чин ҳукм деб аталади.