Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” (1997 yil) ta’lim muammolari oldiga 
mustaqil fikrlovchi shaxsni shakllantirish muammosini qoʻygandir. 
Prezidentimiz I.A.Karimov  ta’kidla ganlaridek: 
- Oʻqituvchining bosh vazifasi oʻquvchilarda mustaqil fikr yuritish 
koʻnikmalarini hosil qilishdan iboratligini koʻpincha yaxshi tushunamiz, 
lekin afsuski, amalda, tajribamizda unga rioya qilmaymiz. 
Demokratik  jamiyatda  bolalar,  umuman  har  bir  inson  erkin  fikrlaydigan 
etib  tarbiyalanadi.  Agar  bolalar  erkin  fikrlashni  oʻrganmasa,  berilgan  ta’lim 
samarasi past boʻlishi muqarrar. Albatta, bilim kerak, ammo bilim  oʻz yoʻliga. 
Mustaqil  fikrlash  ham  katta  boylik.  Hozirgi  zamon  oʻquv  muassasalarining 
vazifasi  yosh  avlodni  mustaqil  fikrlashga  oʻrgatishdir.  Albatta,  fikrlashda  ham 
individual farqlar mavjud. Fikrlashni bilish – bu insonning aqlidir. 
Aqlning quyidagi sifatlarini ajratish mumkin: 
Mazmundorlik (boyligi, chuqurligi, hukmga boyligi). 
Fikrlashning  kengligi  (keng  va  tor)  va  chuqurligi,  nazariya  va 
amaliyotning uzviyligiga bogʻliqdir. Amaliyot, hukmning toʻgʻriligi mezonidir. 
Fikrlashning mustaqilligi – umumiy tajribani qoʻllay olish, shaxsiy fikrga 
ega boʻlish, tajribaga munosabat bildirish. 
Aqlning tashabbuskorligi. 
Aqlning egiluvchanligi, vazifani standart yechishdan qochish. 
Aqlning tanqidiyligi, oʻz ishini aniq baholay olish, uni oʻlchash. 

---

308 
 
Aqlning mahsuldorligi. 
Fikrning ketma – ketligi. 
Tafakkurning tezligi. 
Aql haqida ayrim olimlar va arboblarning fikrlari keltirilgan. 
“Ulugʻ aql egalari oʻz oldilariga maqsad qoʻyadilar, qolgan odamlar oʻz 
istaklari ortidan ergashadilar” (Vashington Irving). 
“Aql – bu yaxshi tashkil etilgan bilimlar tizimidir” (K.D.Ushinskiy). 
Yuqorida  aytib  oʻtilgan  barcha  sifatlar  yosh  oʻzgargan  sari  oʻzgarib 
boradi. Ijodiy ishda fikrlashning mustaqilligi va tanqidiyligi zarur boʻlib, u aqliy 
faoliyatning produktivligini ta’minlaydi.