«Молия» илмий журнали Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация комис

1-расм. b2C онлайн сотувчиларнинг даромадларини онлайн савдо 
каналлари бўйича тақсимлаш даражаси
2
2
Маълумотлар муаллиф томонидан 
www.Statista.com
сайтидан олиб қилинган.

---

181
3/2022
Рақамли иқтисодиёт
Сунъий интеллект ёрдамида бозорни рақамли трансформaциясини яратишнинг 
асосий босқичларини қўриб чиқамиз.
IT-компанияси маълум бозор иштирокчилари учун алоқа платформасини 
яратади ва уни транзакциялар сони ва фойдаланувчи харажатларини 
оптималлаштириш имконини берувчи асосий хизматлар билан жиҳозлайди
Охир-оқибат, платформа эгалари, капитал тўплашда, етказиб берувчилар 
ва турли даражадаги ишлаб чиқарувчиларни бирлаштиради, шунинг учун 
рақамли монополия жисмоний бўлиши мумкин
Фаол иштирокчилар ҳамжамиятининг ўсиши билан Метклаф қонуни 
ишлай бошлайди ва платформадан фойдаланган ҳолда бизнес юритиш 
асосий оқимга айланади. Тез орада деярли барча бозор иштирокчилари 
платформага ўтишмоқда
Инструмент ишлаб чиқарувчиларга шартли равишда бепул сотилади, 
истеъмолчилар кўп каналли маркетинг орқали жалб қилинади, қоида 
тариқасида, асбобдан фойдаланиш тор сегментларда ёки бўшлиқларда 
бошланади
Ишлаб чиқарувчилар ИТ стартапларини рақобатчилар сифатида 
қарашмайди ва уларни ўзларининг қиймат занжирига осонликча киритишади, 
чунки уларнинг бу занжирдаги роли муҳим эмас, шу билан бирга, платформага 
кирган ишлаб чиқарувчилар воситачилардан халос бўлиб, шу билан бирга 
даромадларни оширишади
Хулоса ва таклифлар
Юқорида келтирилган илмий тадқиқотларимиздан кўришимиз мумкинки, 
рақамли платформалар анъанавий бозорларни қайта шакллантиради ва янги он-
лайн савдо платформаларини сунъий интеллект технологияларини жорий этиш 
орқали яратишни такомиллаштириш.
Рақамли платформаларнинг бозор кучи – бозор иштирокчиларининг бизнес 
моделларига кириб бориш орқали рақамли платформа эгалари ўз таъсирини 
кучайтирадилар ва таъминот занжирларини назорат қила бошлайдилар, нархларни 
белгилашда қўшимча таъсирга эга бўладилар ва сунъий ахборот носимметриклигини 
яратиш орқали талаб ва таклиф мувозанатига таъсир қилиши мумкин.
Давлат учун қийинчилик – давлатлар бозорни бошқаришнинг илгари номаълум 
бўлган моделига дуч келмоқдалар, улар бозорларни рақамли монополлаштиришга 
ёки қўймасликлари ва шу билан бирга, иқтисодий ривожланиш ва иқтисодий/сиёсий 
кенгайиш учун рақамли платформалардан фойдаланишни хоҳлашлари керак.
Анъанавий бизнес учун қийинчилик – анъанавий бизнес ҳозирда рақамли 
платформалардан фойдаланишдан аниқ фойда кўрмоқда ва бу билан улар тарқатиш 

---

182