Касимова Гуляр Ахматовна

 
3.2.3.-расм. Пенсия таъминоти тизимлари
1
.
 
Иқтисодчиларидан С.В. Кадомцева «Государственные финансы» номли 
ўқув қўлланмасида «Макроиқтисодиётнинг асосий муаммолари ва давлат 
сектори» номли параграфда айнан давлат пенсия тизими ва жамғариб 
бориладиган пенсия таъминоти масаласига тўхталади. Унинг фикрига кўра, 
«давлат пенсия таъминоти тизимининг амал қилиши хусусий фондларнинг 
даражасини камайтиради. Россия Федерациясида пенсия таъминоти 
тизимидаги ислоҳотларни олиб борилиши шахсий жамғармаларни ҳажмини 
оширди, демак иқтисодиётга инвестициялар ҳам ошди»
2
. Келгусида хусусий 
жамғаришга тўлиқ ўтиш ва ижтимоий суғурта бадалини ошириш, пенсия 
фондларига бадалларни кўпайтириш ва капитал бозоридаги ўзгаришларга 
олиб келади.
Иқтисодчи С.Г. Ерошенковнинг «Переход к накопительной пенсионной 
реформе: мировой опыт и возможности применения его в России» номли 
1
Тадқиқотлар жараёнида ўрганилган адабиётлар асосида тайёрланди. 
2
Кадомцева С.В. Государственные финансы. Учебное пособие.- М.: «ИНФРА -М». 2010. –Б.344.
Пенсия таъминоти 
тизимлари 
Давлат пенсия 
таъминоти тизими
Нодавлат (хусусий) 
пенсия таъминоти тизими
-
тақсимот принципига 
асосланган классик тизим; 
-
жамғариб бориш 
принципига асосланган 
тизим
-
корпоратив пенсия 
таъминоти тизими; 
-
индивидуал-ихтиёрийлик 
асосидаги пенсия тизими

---

130 
монографиясида давлат пенсия таъминоти тизимида ислоҳотларни амалга 
ошириш стратегияси жамғариб бориладиган пенсия таъминоти билан 
боғлиқлиги кўрсатилган. Шахсий жамғариб бориладиган пенсия 
тизимининг яратилиши мазкур мамлакатнинг давлат пенсия таъминоти 
механизмига, ижтимоий сиёсатига, бандлик масаласини ҳал этилишига
таъсир этиши ва демографик ҳолати билан боғлиқлиги тадқиқ қилинган. 
Монографияда ижтимоий таъминот, давлат пенсия таъминоти, Россия 
Федерацияси Пенсия фондини шакллантириш тарихи, молиявий фаолияти, 
фонднинг даромадлари ва харажатларини бошқариш жараёнлари 
кўрсатилган. Пенсия таъминоти тизимида ислоҳотларни амалга оширишга
эътибор қаратилган. Пенсия таъминоти тизимида амалга оширилаётган 
ислоҳотлар стратегияси ва хорижий давлатларда хусусий пенсия тизимида 
амалга оширилган ислоҳотларни такомиллаштириш йўллари ва жамғариб 
бориладиган пенсия таъминотини ривожлантириш масалалари кўрилган. 
Тадқиқот бўйича олиб борилган монографик кузатувлар шуни 
кўрсатмоқдаки, нодавлат пенсия фондлари табиатига кўра икки томонлама 
хусусиятга эга. Биринчидан, бу фондлар жамиятдаги меҳнатга лаёқатсиз 
бўлган аъзоларнинг моддий ҳолатини яхшилаш вазифасини ҳал қилиш 
мақсадини кўзлайдиган муҳим ижтимоий институт деб ҳисобланадилар. 
Улар ёрдамида аҳоли кексалик даврида давлат томонидан кафолатланган 
даромад олиш имконини қўлга киритади. Ишчилар ўз пенсия бадалларини 
мустақил тартибга солиш ёки бу вазифаларни касаба уюшмалари орқали ўз 
иш берувчиларининг зиммасига ўтказиш имконига эга бўладилар. 
Иккинчидан, бу фондлар мамлакатнинг иқтисодий тизимида муайян 
вазифани бажарадиган ўзига хос молиявий институтлардир. Бундай 
институтлар фуқароларнинг жамғарган пулларини узоқ муддатли 
инвестициялаш мақсадида жамлаш билан шуғулланадилар. 
Мамлакатда бозор муносабатларининг такомиллаштириш ва халқаро
иқтисодий интеграциянинг кучайиши молиявий муассасаларда, умуман

---

131 
хўжалик юритувчи субъектларда узоқ муддатли маблағларга бўлган 
талабни кучайтиради. Нодавлат пенсия жамғармалари молиявий
ресурслари ҳам муддати жиҳатидан «узун» молиявий ресурс 
ҳисобланади
1
.