O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

2-§.Teng bog‘lovchilar
gap bo‘laklari va sodda gaplarni teng munosabatda bog‘laydi. Ular 
quyidagicha turlarga bo‘linadi: 1) biriktiruv; 2) zidlov; 3) ayiruv; 4) inkor bog‘lovchilar. 
1. Biriktiruv bog‘lovchilarva, hamda 
so‘zlaridan iborat bo‘lib, ular gapning uyushiq 
bo‘laklarini yoki sodda gaplarni o‘zaro bog‘laydi.
Va
bog‘lovchisi 
qo‘shma 
gan 
tarkibidagi 
sodda 
gaplarni 
bir- 
biriga bog‘laganda: a) o‘zi bog‘lagan sodda gaplarda ifoda qilingan ish-hrakat, voqea va 
hodisalarning bir vaqtda bo‘lganini ko‘rsatadi: 
Soy g‘o’villab oqar va uning suvi qirg’oqda 
o‘sgan o‘tlarni silkitar edi. (O.); 
b) ish-harakatning ketma-ket bo‘lganini ko‘rsatadi: 
Bahor 
keldi va daraxtlar gullay boshladi
. 
Hamda
bog‘lovchisi sodda gaplar va uyushgan bo‘laklarni o‘zaro teng munosabatda 
bog‘laydi.Uyushgan bo‘laklarning oxirgisidan oldin kelganda, uyushgan bo‘laklar orasidagi 
tenglikni ko‘rsatish bilan birga, oxirgi uyushgan bo‘lakni ajratib ham ko‘rsatadi: 
Anvar, 
Qodir, G‘olib hamda Ruxsoralar guruhimiz a’lochilaridir.
Bulardan tashqari, 
bilan
ko‘makchisi, -
yu, -u, -da, ham 
yuklamalari shunday 
vazifada qo‘llanishi mumkin. Ushbu birliklar ana shu vazifasiga ko‘ra biriktiruv 
bog‘lovchilarga sinonim hisoblanadi:
ota va ona, ota bilan ona, ota - yu ona
kabi. 
 Ham 
uyushgan bo‘laklarning oldida yoki oxirida takrorlanib kelishi mumkin. U faqat uyushgan 
bo‘laklarning oldida kelgandagina bog‘lovchi sanaladi: 
Ham qo‘rqaman, ham bilgim keladi. 
2. Zidlov bog‘lovchilar
mazmunan bir-biriga zid bo‘lgan gap va gap bo‘laklarini 
o‘zaro teng bog‘laydi. Ularga 
ammo, lekin, biroq
so‘zlari kiradi. Bundan tashqari, qo‘shma 
gap tarkibidagi sodda gaplarni va undagi uyushiq bo‘laklarni zidlash asosida teng 
bog‘lashda - u, (-yu) yuklamalari ham zidlov bog‘lovchilarga sinonim sifatida qo‘llaniladi: 
O‘qidi, biroq yozmadi - o‘qidi - yu, yozmadi.
O‘zbek tilida 
lekin, ammo, biroq, balki, holbuki
kabi zidlovchi borg‘lovchilardankeng 
foydalaniladi:
Uy kichkina, lekin yorug‘ va toza edi. (O.) Tiniq osmonda yulduzlar miltirar, 
biroq oy ko‘rinmasdi. (O.)
Shuningdek, badiiy adabiyot tilida 
a
zidlov bog‘lovchi ham uchraydi. Bu bog‘lovchi 
qo‘shma gap tarkibidagi sodda gaplarni bog‘lab, ular orasidagi zid munosabatlarni 
ifodalaydi: 
Men-ku boraman, a siz-chi? 
Biriktiruv va zidlov bog‘lovchilar bilan grammatik sinonim bo‘ladigan