Educational materials

-
 
ishlab chiqarish materiallari; 
-
 
tugatilmagan ishlab chiqarish; 
-
 
xom ashyo va yarim tayyor fabrikatlar; 
-
 
tayyor mahsulot va boshqalar.
Ishlab chiqarish materiallarini hisoblashda yordamchi ishlab chiqarish 
materiallari va xom ashyoni etkazib berish usullari va manbalariga e’tiborni 
qaratish lozim. 
Agar materiallar mahalliy bo’lsa va ular etarli miqdorda hamda o’z vaqtida 
etkazib berilsa, u holda ularning faqat cheklangan zahiralarini saqlash lozim. Agar 
materiallar import qilinayotgan bo’lsa va ularni etkazib berish jarayoni uzoq vaqtni 
talab etsa, unda moddiy zahiralarning 6 oylik ehtiyoj darajasida ta’minlanganligini 
saqlab turish lozim. Zahiralar hajmiga boshqa omillar ham ta’sir qiladi, ya’ni 
etkazib berishning mavsumiyligi va ishonchliligi, etkazib beruvchilar soni va 
kutilayotgan narxlarning o’zgarishi. 
Ishlab 
chiqarishning 
maromiyligi 
ishlab 
chiqarish 
vositalari 
va 
texnikalarining uzluksiz va ishonchli ishlashiga ko’p jihatdan bog’liq. Ishlab 
chiqarish vositalari va texnikalarning bunday ishlashini ta’minlashda ehtiyot 
qismlarning o’rni kattadir. Ehtiyot qismlar darajasi ushbu mintaqadagi texnik 
xizmatlar ko’rsatish vositalariga, import jarayoniga va ularni etkazib berish 
imkoniyatlariga, shuningdek korxonaning faoliyatiga bog’liq. Odatda, korxona 
ehtiyot qismlarining boshlang’ich zahira to’plami bilan ta’minlanadi. 
Aylanma kapital holati va tarkibini baholashda tugallanmagan ishlab 
chiqarishni hisobga olish katta ahamiyat kasb etadi. Sababi, u aylanma kapital 
tarkibini to’ldirsada, shu bilan birga ishlab chiqarishning yakuniga etishi uchun 
qo’shimcha aylanma mablag’larni ham talab etadi. Tugallanmagan ishlab 
chiqarishdagi xarajatlarni qoplash uchun kapitaldagi ehtiyojlarni baholashda ishlab 
chiqarishning har bir bosqichidagi qayta ishlash darajasi va texnologik jarayon har 
tomonlama tahlil etilishi lozim. Ehtiyoj ishlab chiqarishning xususiyatiga bog’liq 
holda ishlab chiqarish oylari yoki kunlarida ifodalanadi. Masalan, mashina 
qurilishida bu muddat bir qancha oyga cho’zilishi mumkin, oziq-ovqat yoki engil 
sanoatda esa bir necha soatdan bir necha kungacha cho’zilishi mumkin. 
Baholash tugallanmagan ishlab chiqarishdagi umumishlab chiqarish ustama 
xarajatlariga asoslanadi. 

---

Ishlab chiqarishning mahsuli hisoblangan tayyor mahsulot aylanma kapitalni 
hosil qilish va to’ldirishda markaziy o’rinni egallaydi. Chunki uning sotilish 
bahosi, miqdori va tezligi aylanma kapitalning harakati va tarkibiy o’zgarishiga 
jiddiy ta’sir ko’rsatadi. Tayyor mahsulot zahirasi bir qancha omillarga: 
- 
mahsulot turi va xususiyatiga; 
- 
savdo amaliyoti va boshqalarga bog’liq.
Baholash korxona xarajatlari qiymatiga ma’muriy ustama xarajatlarni 
qo’shgan holda amalga oshiriladi.