Масъул муҳаррир

10
YOSHLARNING UYUSHGAN FAOLIYATDA ISHTIROK ETISH PSIXOLOGIYASI
Saidova Dilshoda O‘lmasovna
Nukus shahar 46-sonli IDUM amaliyotchi psixologi 
Embergenova Gavhar Karimbayevna
Nukus shahar 19-maktab amaliyotchi psixologi
Annotatsiya: Yoshlar uchun uyushtirilgan tadbirlar sifatida tuzilgan maqsadli bo‘lib,
belgilangan maktab o‘quv dasturining bir qismi emas, o‘qishda va yoshlarning rivojlanishida 
muhim rol o‘ynaydi. Ushbu maqolada yoshlarning uyushgan faoliyatlar jarayonida psixologik 
holati o‘rganiladi.
Kalit so‘zlar: ijtimoiy media, yoshlar, o‘smirlar, qobiliyat, faoliyat, ijobiy, salbiy.
Bugun dunyoning deyarli barcha davlatlarida o‘sayotgan bola texnologiyalar va katta hajmdagi 
ma’lumotlarga duch keladi. Bugungi kunga kelib yoshlar barmoqlarni bir necha marta bosish bilan 
insoniyatning o‘rganishi mumkin bo‘lgan ulkan hajmdagi ma’lumotlar bazasiga kirish mumkin. 
Facebook va Twitter Kabi ijtimoiy medialar orqali yoshlar ijtimoiy va shaxsiyat rivojlanishida yuz 
brayotgan musiqa, video va boshqa ko‘ngilochar ommaviy axborot vositalarda turli vaziyatlarni 
ko‘ra olishlari mumkin. Bularning barchasi yoshlarning psixologik jihatdan rivojlanishida 
murakkabliklarni yuzaga keltirishi mumkin. 
Yoshlarni ijtimoiylashtirish va kelajakdagi muvaffaqiyatlarga tayyorlash vazifasi doimo 
mashaqqatli bo‘lgan, ammo, bugungi kunda ta’lim manzarasi o‘ziga xos murakkabliklarga ega. 
Bugungi kunda yoshlar oldida turli xil muammolar mavjud bo‘lib, bu o‘smirning o‘sishi va 
rivojlanishining hal qiluvchi bosqichida yuz beradigan tartibsizlik va tartibsizliklar dunyosi 
bo‘lishi mumkin. Yoshlar aqliy, jismoniy va ijtimoiy sog‘lom hayot kechirishni o‘rganishlari uchun 
ularga muvaffaqiyatning individual ma’nosini va rivojlanayotgan, samarali voyaga yetish uchun 
zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni tushunishga yordam berish kerak. Bugungi psixologiya bo‘yicha 
olib borilgan tadqiqotlar ijobiy psixologiyaning yoshlarga ta’sirini aniq ko‘rsatib turibdi. Ijobiy 
psixologiya hayotning yuqori sifatiga, jismoniy, hissiy va aqliy farovonlikning yaxshilanishiga 
olib keladi. Davolanish nafaqat buzilgan narsalarni tarbiyalash, balki ichimizdagi eng yaxshi 
narsalarni ham tarbiyalash demakdir.
Maktablarda yoshlarning rivojlanishida, ularning har tomonlama mukammal bo‘lishlarida 
qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan ijobiy psixologiya tamoyillari quyidagilardan iborat:
1. Har bir insonning o‘ziga xos qobiliyatlari va faoliyati mavjud. O‘smirlar ko‘pincha oila va 
tengdoshlarining ularga nisbatan nimanidir kutishlarini va ular bunga yetarli darajada munosib 
emasliklarini his qilishganda tushkunlikka tushishadi. Ayniqsa, o‘smirlik davrida, o‘spirinlar 
kimligini bilib olishga harakat qilganda, o‘zlarini boshqalar bilan solishtirish odatiy holdir va 
ko‘pincha o‘zlarini kamchilikka ega holda his qiladilar. O‘zining qobiliyatlari va ko‘nikmalarini 
shakllantirish yanada samarali va muvaffaqiyatli hayotga olib keladi. Yoshlarga o‘z iqtidorlarini 
shakllantirish imkoniyatlarini rag‘batlantirish va ularga o‘z qobiliyatlarini namoyish etish imkonini 
berish ularga nafaqat maqsadga intilishga va o‘zlariga bo‘lgan ishonchni oshirishga yordam beradi, 
balki psixologik va jismoniy xafagarchilikka qarshi bufer bo‘lib xizmat qiladi.
Kengaytiring va quring. Ijobiy kayfiyatga ega bo‘lgan yoshlarda ijodkorlik, moslashuvchanlik 
va intilish shakllanadi, muammolarni hal qilish ko‘nikmalari yaxshilanadi. Yoshlar psixologiyasida 
hayotdagi noto‘g‘ri narsalarga berilib, ijobiy tomonga emas, balki salbiy narsalarga e’tibor qaratish 
oson bo‘ladi. Hayotning ijobiy tomonlariga qarash va to‘g‘ri narsalarga e’tibor berish aqliy holatni 
yaxshilashga yordam beradi. Masalan, qo‘llab-quvvatlovchi munosabatlarga yoki mukofotga 
erishishga e’tibor qaratish, yoshlarga o‘z hayotlarida yuz berayotgan yaxshi narsalarni ko‘rishga 
va ular uchun nima muhimligini aniqlashga yordam beradi.
Ijobiy his-tuyg‘ular salbiy ta’sirlarni tiklaydi. Salbiy fikrlar yoshlarning fikrlash darajasini 
o‘stirishda kerak bo‘lishi mumkin, ammo keyinchalik ularni yo‘qotish va o‘rniga ijobiy fikrlarni 
kiritish jarayoni murakkab bo‘lishi mumkin. Salbiylikni yo‘q qilishga urinishning o‘rniga, salbiy 

---

588
10
his-tuyg‘ularni ijobiy narsalar bilan muvozanatlashimiz mumkin.
Yoshlar psixologiyasini rivojlantirishda yuqoridagi fikrlarni qo‘llanilishi ularning shaxs sifatida 
kamol topishida ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Adabiyotlar ro‘yxati:
1. The Positive Psychology of Youth and Adolescence, Journal of Youth and Adolescence 32(1):1-
3 · February 2003.
2. The Psychology of Youth Participation in Organized Activities, Thomas M. Akiva, The 
University of Michigan 2012.

---

589