Масъул муҳаррир

10
MULTIMEDIA TURLARI VA ULARNING O‘QUV JARAYONIDAGI AHAMIYATI
Ataxanova Ma’muraxon Yakubovna 
Farg‘ona viloati O‘zbekiston tumani 
21- maktab boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi 
Telefon: [phone]
Annotatsiya: Bu maqolada bugungi kundagi multimedia turlari, ta’limdagi multimedia 
texnologialari haqida, multimedia vositalarini o‘quv jarayonidagi ahamiyati keltirilgan.
Kalit so‘zlar: multimedia, afzallik, grafika, tasvir, jadval, animatsia, matn, samara, 
harakatchanlik, electron, video, audio.
Multimedia- so‘zi lotinchadan olingan bo‘lib, “ma’lumot tashuvchi vosita” degan ma’noni 
anglatadi. Multimedia informatikaning dasturiy va texnikaviy vositalari asosida, audio, video, 
grafika, matn, animatsiya, jadvallar asosida, o‘quv materiallarini, o‘quvchilarga yetkazib 
berishning mujassamlashgan holdagi ko‘rinishidir. Bir so‘z bilan aytganda, tasvirli ma’lumotlar 
bilan ishlashga qodir bo‘lgan vosita hisoblanadi. U quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
Multimedia rivojlanayotgan zamonaviy axborot texnologiyasidir. Uning ajralib turuvchi 
belgilariga quyidagilar kiradi:
An’anaviy- matn , jadvallar, grafika, diagramma, va boshqalar.
Ta’limda multimedia texnologiyalaridan foydalanish. Jahon miqyosiga nazar soladigan bo‘lsak, 
kompyuter grafikasi va dizayn juda ham keng darajada rivojlangan. Ularni amalda anchadan buyon 
qo‘llab kelishmoqda. Lekin bu yaratilayotgan barcha dasturlar, roliklar, dizaynlarning asosiy qismi 
kinofilmlar, multfilmlar, web-saytlar uchun yaratilmoqda. 
An’anaviy og‘zaki usulda o‘tiladigan darslarda, mavzularini to‘la yoritib bera olmaslik, 
ta’lim sohasiga yanada ko‘proq e’tibor berish lozimligini e’tirof etadi. Lekin elektron darsliklar 
ichiga kiritilgan matnli yozuvlar, rasmlardan hozirda grafikaning eng zamonaviy yo‘nalishi 
bo‘lgan roliklarning yaratilishi saytlarga va shunga tegishli bo‘lgan narsalarga qiziqishni 
oshiradi. Darslarning multimedia imkoniyatlaridan foydalanib o‘tilishi o‘qituvchilarga bir qancha 
qulayliklar tug‘diradi. Chunki, shu fanga mavzulashtirilgan ovozli dasturlar, rasmli ishlanmalar, 
prezentatsiyalar, multiplikatsiya ko‘rinishida yaratilgan filmlar, animatsiyalar ta’lim oluvchilar 
uchun qiziqarli va diqqatini o‘ziga jalb qiladi va mavzuni yaxshi o‘zlashtirilishiga turtki bo‘ladi.
Multimedia texnologiyalarining afzalliklari va alohida xususiyatlarini sanab o‘tamiz: 
- sifati saqlangan holda ekranda tasvirlarni qismlarga ajratish yoki ularni eng qiziq hamda 
kerakli qismlarini kattalashtirish imkoni mavjud;
- grafiklar, tasvir va rasmlarni qiyosiy tahlil qilish, ularning ko‘rsatgichlarini hisoblash, ilmiy 
yoki o‘rganish maqsadida dasturiy vositalar yordamida ishlov berish imkoniyati;
- axborotdan kalit so‘zlarni yoki tasvirni kerakli qismini ma’lumot olish hamda tushuntirish 
uchun kerakli axborotni ajratib olish imkoniyatlari mavjud;
- statik yoki dinamik tasvirga monand uzluksiz musiqa hamda boshqa audio ta’minotini olib 
borish imkoniyati;

---

343
10
- grafik va tovush redaktorlari, kartografik axborot va matnlarga ishlov bera oladigan shaxsiy 
amaliy dasturlar bilan ishlash mumkin.
Axborot texnologiyalarining multimedia vositalari o‘quv jarayonida quyidagi eng muhim 
jihatlari bilan alohida ahamiyatga egadir:
- differentsial va individual o‘qitish jarayonini tashkil qilishi;
- o‘qish jarayonini baholash, teskari aloqa bog‘lashi;
- o‘zini-o‘zi nazorat qilish va tuzatib borishi;
- o‘rganilayotgan fanlarni namoyish etishi va ularning dinamik jarayonini ko‘rsatishi;
- fan mavzularida animatsiya, grafika, mul’tiplikatsiya, ovoz kabi komp’ter va axborot 
texnologiyalardan foydalanishi;
- o‘quvchi–ta’lim oluvchilarga fanni o‘zlashtirish uchun strategik ko‘nikmalar hosil qilishi va 
hokazo.
Shuningdek, multimedia vositalarining amaliy tomoni, ulardan o‘quv jarayonida foydalanish va 
kelgusida ta’lim tizimida o‘quv jarayoni uchun ma’lumotlar ba’zasini va animatsion taqdimotlar 
yaratishdek muhim vazifani amalga oshirishga zamin hozirlaydi.
Multimedia gurkirab rivojlanayotgan zamonaviy axborotlar texnologiyasidir. Uning ajralib 
turuvchi belgilariga quyidagilar kiradi:
- axborotning xilma-xil turlari: an’anaviy (matn, jadvallar, bezaklar va boshqalar), original 
(nutq, musiqa, videofilmlardan parchalar, telekadrlar, animatsiya va boshqalar), turlarini bir 
dasturiy mahsulotda integratsiyalaydi;
- “inson-kompyuter” interaktiv muloqotning yangi darajasi, bunda muloqot jarayonida 
foydalanuvchi ancha keng va har tomonlama axborotlarni oladiki, mazkur holat ta’lim, ishlash 
yoki dam olish sharoitlarini yaxshilashga imkon beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Saidahmedov N. Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat. -T.: O‘zMU 2005
2. Uslubiy qo‘llanma “Noshirlik yog‘dusi”. Toshkent-2015.
3. Yo‘ldoshev J.G‘.,Usmonov S.A., Pedagogik texnologiya asoslari. Qo‘llanma. - T.: 
«O‘qituvchi», 2004.

---

344