Ярошевский М. Г. Логика развития науки и научная школа // Школы в науке. – Москва,
1977. – С. 29.
PEDAGOGIKA
2015, 4-son
17
pozitsiyalarni egallaydi. Birinchidan, u maktabning “loyihachi-tashkilotchisi”
hisoblanadi. Bu esa jamoa a’zolarining o‘z faoliyatiga tashqaridan baho bera
olishiga hizmat qiladi. Ikkinchidan, yetakchi bir vaqtning o‘zida ikki jihatdan,
ya’ni ham ustoz, ham hamkor sifatida namoyon bo‘ladi.
Ilmiy maktabning ahamiyatligi unda bir vaqtning o‘zida ilmiy g‘oyalar
tashabbuskori, ularning targ‘ibotchi va ommalashtiruvchisi, ilmiy darajadagi
himoyasi asosida yosh olimlarni tayyorlash funksiyalarini bajarishi bilan
izohlanadi. Boshqacha aytganda, ilmiy maktabning asosiy tavsifi uning ilmiy
jamoatchilik o‘rtasida tanilganligi, yuqori saviyadagi, o‘ziga xos tadqiqot
yo‘nalishiga ega bo‘lishi, ilmiy obro‘ga, o‘z ilmiy an’analariga ega bo‘lishi va
avlodlar uzviyligining ta’minlanganligidir. Ilmiy maktab bilimlarni yaratish
(tadqiqotchilik), ularni ommalashtirish (muloqot), ilmiy hamjamiyat saflariga
munosib olimlarni yetishtirib berish funksiyalarini o‘zida mujassamlashtiradi.
Ilmiy maktablarning tan olinishi nuqtayi nazaridan Markaziy Osiyo
misolida quyidagi tiplarga ajratish imkoni ham bor:
- dunyo sivilizatsiyasida tan olingan ilmiy maktablar. Bunga Muhammad
ibn Muso al-Xorazmiy, Al-Farg‘oniy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino,
Abu Nasr Forobiy, Mirzo Ulug‘bek va boshqa allomalar asos solgan maktablar
taalluqlidir;
- mamlakatimizda tan olingan ilmiy maktablar. Bunga Qori Niyoziy,
Yolqin To‘raqulov, Ibrohim Mo‘minov, Yahyo G‘ulomov, Po‘lat Habibullayev,
Siddiq Rajabov, Shavkat Olimov, Natan Mallayev, Yunus Rajabiy kabi olimlar
maktablari kiradi;
- muayyan oliy ta’lim muassasasida e’tirof etiladigan ilmiy maktablar.
Toshkent davlat pedagogika universitetida 2014-yilda o‘z ilmiy maktabi
mavjudligi haqida ma’lum qilgan 33ta ilmiy jamoa mavjud edi. Ulardan 11tasi
kafedralar, kafedralararo uyushma – 1ta, fakultetlararo uyushma – 1ta, OTM
ta’limiy uyushmasi – 6ta, boshqa uyushmalar – 15tadir. Boshqa uyushmalar
deganda kafedralar va ilmiy loyihalar bo‘yicha ijodiy jamoalar, ilmiy
laboratoriyalar, mutaxassislar va olimlarning jamoatchilik birlashmalari nazarda
tutiladi. Ularni yana “Tan olingan ilmiy maktablar”, “Taniqli ilmiy maktablar”,
“Rivojlanib kelayotgan ilmiy maktablar”, “Shakllanayotgan ilmiy maktablar”dan
iborat darajalarga ajratish mumkin.
Ilmiy maktablar qanday tashkiliy shaklni tanlamasin, ularning taraqqiy
etish va tarkib topish bosqichidan qat’i nazar, ular faqatgina ma’muriyatning
doimiy e’tibori, qo‘llab-quvvatlashi, kerak bo‘lsa, zarur hollarda moddiy jihatdan
qo‘llab-quvvatlashi asosidagina mavjud bo‘lishi, faoliyat yuritishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |