Ярошевский М. Г. Логика развития науки и научная школа // Школы в науке. – Москва,
1977. – С. 29.
PEDAGOGIKA
2015, 4-son
15
5. O‘quvchilar faoliyatini tashkil qilish shakliga ko‘ra: ilmiy-tadqiqot
ishlarini tashkil qilishning individual yoki jamoaviy shakliga asoslangan;
6. Avlodlar o‘rtasidagi aloqa tavsifiga ko‘ra: bir sathli, ko‘p sathli;
7. Institualizatsiya shakliga ko‘ra: norasmiy, to‘garaklar, institual;
8. Lokatsiya darajasiga ko‘ra: milliy, lokal, shaxsiy
1
.
Ko‘pchilik OTMlarning internetdagi saytlarida “ilmiy maktab” atamasida
ko‘proq ilmiy yo‘nalish nazarda tutilsa, muayyan holatlardagina o‘z tarkib
topish, rivojlanish tarixiga va bugungi davrdagi mavqeyiga ega ilmiy jamoa
nazarda tutiladi. Odatda bu jamoalar muayyan ilmiy yo‘nalish ichida “yetakchi
ilmiy jamoa” mavqeyiga da’vogarlikka intiladi. Boshqacha aytganda, amalda
“ilmiy yo‘nalish – ilmiy maktab” tizimi mavjud.
Shu bilan birga, olimlar ilmiy maktabni alohida tadqiqotchilik va, muhimi,
insoniy sifatlarga ega, yangi g‘oyalar yaratuvchi yetakchi olim atrofida
birlashgan tadqiqotchilar hamjamiyati sifatida talqin qiladilar. Bunday olim
atrofida uning ilmiy g‘oya va umumiy nazariy qarashlarida, metodologik
qarashlarida hamfikr bo‘lgan safdoshlar va shogirdlar birlashadi. Bunda
tadqiqotchilarning barchasi ushbu olim tomonidan ishlab chiqilgan va taklif
etilgan tadqiqot dasturini birgalikda bajaradi. Ilmiy jamoa tomonidan ilmiy
dasturni bajarish davomida olingan natijalar va yuzaga keladigan mulohazalar
borasida muttasil muloqot qilib boriladi. Aksincha, o‘zaro raqobatlashuvchi
ilmiy jamoalarda bu holat kuzatilmaydi. Ilmiy jamoada o‘zaro muloqotning
yo‘lga qo‘yilganligi, uning muntazamligi ilmiy maktab mavjud bo‘lishining
zaruriy sharti sanaladi. Demak, muayyan ilmiy masalani hal qilishda olimlar
o‘zaro ilmiy axborotlar almashinuvi jarayonida o‘z salohiyat va ilmiy
malakalarini oshirishga ham erishadi.
Bunday maktablarning muhim funksiyasi ilm sohasidagi o‘rinbosarlar –
yosh tadqiqotchilar avlodini tayyorlash, ularning ilmiy darajada va ilmiy
unvonlarga ega bo‘lish jarayonida ilmiy maktablar taraqqiy ettiriladi va
uyg‘unlashtiriladi. Yetakchi olimlar endigina fanga kirib kelayotgan yoshlardan
ham ilmiy, ham dunyoqarash borasidagi hamfikrlarni yetishtirishga intiladi.
Yirik ilmiy maktablarning shakllanishi uzoq kechadigan mashaqqatli
jarayondir. Oliy ta’lim muassasasi sharoitida bu masalaning yechimi jamoaning
ham ta’limiy, ham ilmiy vazifalarni o‘zaro mujassam holatda yechishga
yo‘naltirilganligi bilan belgilanadi. Ijodiy muhitning yaratilishi, talaba va ilmiy
izlanuvchilar orasidan tanlanadigan iqtidorli shogirdlar bilan ishlash, o‘quv-
1
Грезнева О. Научные школы (педагогический аспект). – Москва: РАО, 2003. – С. 42-43.
Do'stlaringiz bilan baham: |