Avtomobil indd

Bo‘yoqning qovushoqligi.
Qovushoqlik lok-bo‘yoq mate-
riallarining muhim xususiyatlaridan biri hisoblanadi. Bo‘yoqning 
qovushoqligini to‘g‘ri belgilash va bo‘yoq tayyorlash jarayonida 
qovushoqlikni ma’lum chegarada bo‘lishini ta’minlash zarur. 
Bo‘yoqning qovushoqligini aniqlashda BÇ–4 rusumli vis-
kozi metrdan (11.6-rasm) foydalaniladi. 
BÇ–4 viskozimetrining sig‘imi 100 ml bo‘lgan plastmassa 
stakan 
l
ko‘rinishida tayyorlangan bolib, tubida diametri 4 mm 
bo‘lgan kalibrlangan teshik mavjud, bu teshik po‘lat zoldir 
2 
bilan berkitiladi, zoldir yuzasiga stakandan tashqariga chiqib 
turuvchi simli ip kav sharlangan. Viskozimetr yuqori sathigacha 
sinalishi lozim bo‘lgan bo‘yoq bilan to‘ldiriladi. Shundan so‘ng 
bo‘yoqning qovushoqligi uning stakandan oqib tushish vaqtini 
sekundomerda aniqlash yo‘li bilan belgilanadi. Sekundomer 
zoldir unga kavsharlangan sim yordamida bo‘yoqdan tezlik 
bilan tortib chiqarilgan paytda ishga tushiriladi va bo‘yoqning 
stakandan to‘la oqib tushgungacha o‘tgan vaqt uning 
qovushoqligi deb belgilanadi. 
Xona haroratida bo‘yoqning qovushoqligi quyidagi che-
garalarda bo‘lishi lozim: maxsus bo‘yoq sepuvchi moslamalarda 
sepishga yaroqli bo‘lgan bo‘yoqning qovushoqligi 20–30 s 
chegarasida, cho‘tka yordamida ishlatiladigan bo‘yoqlar uchun 
esa 30–60 s chegarasida bo‘lishi lozim. 
Bo‘yoqning viskozimetrdan oqib tushish vaqti 20 sekunddan 
kam bo‘lsa, bo‘yoqning qovushoqligi yetarli bo‘lmaydi, shu 
bilan birga, bo‘yoqning berkituvchanlik xususiyati past bo‘ladi. 
Bunday bo‘yoqlardan foydalanilganida material isrofi ortib 
ketadi. Shuning uchun bunday bo‘yoqni ishlatishdan oldin 
suyultirilmagan bo‘yoq qo‘shib, zarur qovushoqlikkacha 
quyultirish lozim. 
Bo‘yoqning viskozimetrdan oqib tushish vaqti 60 sekunddan 
ortib ketsa ham, uni ishlatish maqsadga muvofiq emas. Chunki 
bo‘yoq qovushoqligining bu ko‘rsatkichdan ortib ketishi uning 
berkituvchanlik xususiyatini yomonlishtirishi bilan birga sifatli 
qoplamlar olishga to‘sqinlik qiladi. Hosil qilingan qoplamalar 
qu rish paytidayoq yorilib ketishi mumkin. 
Bo‘yoqlarning ishchi qovushoqligi turli markadagi bo‘yoqlar 
uchun turlichadir. Masalan, ÌË–197 uchun 20–22 s, ÌË–
1110 uchun 24–28 s, ÌË–152 uchun 23–25 s, ÌØ–123 
uchun 25–30 s, MC–17 uchun 20–25 s.