Ботаника ва ўсимликлар физологияси

(11-rasm). 

---

БОТАНИКА ВА ЎСИМЛИКЛАР ФИЗОЛОГИЯСИ
 
23
11-rasm.Tradescantia virginiana o‘simligining epidermisidan olingan namuna 
asosida barg og‘izchasining umumiy ko‘rinishi. 
O‘simlik barglarida turli xil gazlar, jumladan SO2 almashinuvi, suv 
bug‘lanishi aynan, ustitsa orqali amalga oshadi. O‘simliklarda ѐrug‘ kun davomida, 
ya’ni fotosintez jaraѐni jadal amalga oshishi davomida barglarda ustitsalar ochiq 
holatda bo‘lishi qayd qilinadi. Barglarda ustitsa ochiq holatda bo‘lgan vaqtda suv 
bug‘lanishi kuchayadi va bu holat o‘simlik organizmining ortiqcha qizib ketishidan 
himoya qiladi. Odatda, kechasi barg og‘izchalari ѐpiq holatga o‘tadi. Qurg‘oqchilik 
sharoitida o‘simlik organizmida suv miqdorini ortiqcha yo‘qotmaslik uchun gazlar 
va suv almashinuvi optimallashtirilishida, o‘simlikning harorati bir xilda 
ushlanishida o‘simlik barglar ustitsalari muhim funksiya bajaradi. Shunday qilib, 
qurg‘oqchilik sharoitida kunduzi barg og‘izchalari ѐpiq holatga o‘tishi kuzatiladi. 
O‘simliklarda ustitsaning tuzilishi va funksiyasi ushbu kitobning keyingi boblarida 
batafsil holatda tavsiflangan. O‘simlikda epiderma qavati tarkibida o‘ziga xos 
maxsus o‘siqlar – trixomalar (trichomes) (tuklar) shakllanishi ham kuzatiladi va bu 
tuzilmalar turli xil o‘lcham va shaklda bo‘lib, har xil funksiya bajarishi qayd 
qilinadi. Jumladan, ayrim o‘simliklar urug‘lari epiderma qavatida hosil bo‘luvchi 
bu tolalar to‘qimachilik sanoatida tabiiy tola olishda foydalaniladi. 
SHo‘rlanish darajasi yuqori bo‘lgan sharoitda o‘sishga moslashgan ayrim 
o‘simlik turlarida epiderma qavatida bu tuklar ortiqcha tuzlarni yuqori 
konsentratsiyada to‘plash xossasiga ega hisoblanadi, ya’ni o‘simlik organizmidagi 
ortiqcha tuzlar ushu yo‘l bilan chiqarib tashlanadi. 
Jazirama cho‘l sharoitida o‘suvchi o‘simlik turlarida trixoma o‘siqlari 
o‘simlikning yuza qismida havo oraliqlariga ega bo‘lgan, o‘ziga xos sovutkich 
funksiyasini bajaradi va o‘simlikda suv bug‘lanishining oldini oladi. Ayrim 

---