O„quv qo„llanmada suv xo„jaligi boshqaruvini yanada takomillashtirish

to‘g‘rilangan og‘ishlar
yoki 
variatsiya (diopersiya )lar
usuli (R.A.Fisher) qo„llaniladi.
A.V.Sokolov (1967 y.) ushbu usullarga quyidagicha qiyosiy tavsif beradi: 
“Ikkala usul ham tasodifiy og„ishlar kvadratlari yig„indisining bir xil qiymatini 
beradi, faqat tuzilgan og„ishlar usulida ular bevosita, variatsiyalar tahlilida 
ayirmasi bo„yicha aniqlandi. Tajriba takrorlanishlari buyicha tuprok unumdorligi 
o„zgarish ta‟sirini xisobdan chiыarish u va bu xolda xam asosida amalga 
oshiriladi» 
Ular orasidagi muxim fark shundan iboratki, tuzilgan og„ishlarda tajriba 
xatosi ikki o„rtacha ko„rsatkits orasidagi ayrim xotosi kabi belgilanadi, dispersli 
taxlilda esa fisher mezoni bo„lib, u variantlar oarsidagi og„ishlar tasodifiylardan 
necha marta ko„pligini anglatadi. 
Dispersli taxlil usuli bo„yicha tajriba variantlari roasidagi fark parallel 
variantlar hosil ko„rsatkichlari orasidagi farkdan katta bo„lsa, tajriba yarokli 
xisoblanadi. 
Hosil ko„rsatkichlariga ushbu usullar bilan matematik ishlov berish keng 
mikyosda kabul kilingan. B.A.dospexov fikricha, dispersli taxlil ko„p omilli 
tajribalar natijalariga baxo berishda ko„llanishi mumkin. SHunga axamiya berish 
kerakki, turli tadkikotchilar variatsiyali grafik ko„rsatkichlari uchun turli belgilarni 

---

191 
ko„llashada. Masalan, V.P.Peregudov butun tajriba uchun o„rtacha hosil 
ko„rsatkichlari xatosini «E» bilan, A.V.Sokolov «m» bilan, B.A.dopexov «m»yoki 
«S
x
» bilan belgilaydi. Bu materiallarga ishlov berish usullarini, o„rganishni, 
so„zsiz, qiyinlashtiradi. 
Quyida bir yillik tajribalar hosil ko„rsatkichlariga barcha kayd etib o„tilgan 
uslublar bilan ishlov berishni ko„rib chikamiz:
bo‘laklangan, umumlashtirilgan 
tuzatilgan va tuzatilmagan og„ishlar bilan, 
farklanuvchi 
A.V.Sokolov (1967) tizimi 
bo„yicha, 
dispersli taxlil 
usuli V.P.Peregudov (Agroximiya, pod red. 
V.M.Klechkovskogo i A.V.Peterburskogo, 1964, s 491) va B.A.Dospexov (1979), 
ko„p 
yillik tajribalarni 
A.V.Sokolov, P.N.Konstantinnov va B.A.Dospexov usullari 
bo„yicha. 
2014 yil paxta hosildorligiga matematik ishlov berish natijalari 
Variant 
Navlar 
Qaytariklar 
summa V 
O„rtacha 
I 
II 
III 
IV 
1 
An
-B
o
y
o
v
u
t 
26,4 
26,6 
26,8 
27,4 
107,2 
26,8 
2 
26,5 
28,2 
28,1 
25,6 
108,4 
27,1 
3 
31,6 
31,8 
33,4 
33,9 
130,7 
32,7 
4 
25,4 
25,8 
27,0 
27,4 
105,6 
26,4 
5 
P
ax
ta
k
o
r-
1
27,8 
28,3 
28,6 
28,5 
113,2 
28,3 
6 
31,7 
30,5 
28,0 
28,2 
118,4 
29,6 
7 
34,8 
35,1 
32,6 
36,3 
138,8 
34,7 
8 
28,7 
29,8 
30,5 
27,0 
116,0 
29,0 
SummaP 
232,9 
236,1 
235,0 
234,3 
938,3 
29,3