110
2. Sug‘orish tarmoqlarida suv sarflarini aniqlash nima?
3. Sug‘orish tarmoqlarida suv sarflarini qanday asboblar bilan amalga oshiriladi?
6.3.1. Sug„orish tarmoqlarida suv sarflarini hisoblash usullarini aniqlash
.
Kanallardagi suv isrofiga karshi kurashish tadbirlari 2 turdan iborat: kurilish
va ekspluatatsion tadbirlari.
Kanallarda filtratsiyani kamaytirish buyicha kurilish tadbirlari kuyidagilarni
uz ichiga oladi:
A) minimal isrof buladigan kanal kundalang kesimi va profilini ta‟minlash.
B) kanal kuriladigan tuprokning filtratsiya xususiyatlarini kamaytirish.
V) suv utkazmaydigan antifiltratsion koplamalar kurish.
G) epik sugorish tizimlarini kullash.
Ekspluatatsion tadbirlar kuyidagilardan iborat:
A) suvdan foydalanish rejali asosda tashkil kilish.
B) kanalni uz vaktida tozalab va ta‟mirlab turish.
V) kanal uzunligini kamaytirish va ishlash rejimini optimallashtirish.
G) kanalning yorilib ketgan yuzasini tugrilash.
D) damlashga va yukori tezlashgan xolatda ishlashga, tashlashga yul kuyilmaslik .
Kanalda minimum filtratsiya bulishi uning kundalang kesimini loyixalashga
boglik.
Tuprokning filtratsiya xususiyatlarini kamaytirish tadbirlari kuyidagilar:
- tuprokni yumshatib trambovka kilish.
- tuprokni zichlashtirish.
- kanalni kurishda portlashdan foydalanish.
- kolmatatsiya kilish.
- dispertatsiya kilish (biologik chiritish, neftlash, bitumlashtirish, silikatlashtirish).
Kanalning tubi va yop bagrini yumshatish filtratsiyani 2-4
martagacha
kamaytiradi, u ogir tuproklarda kullaniladi.
Ogir tuproklardan utgan kanallardan tuprokni sayoz va chukur zichlashtirish
yaxshi natija beradi (0,25-0,30 m.dan 0,60-1,0 m. gacha) zichlagich yoki mexanik
111
trambovka usuli bilan bajariladi.
Portlatish usuli bilan kanal kazishda filtrutsiya tezligi 10-20 martagacha
kamayadi. Kumli va kumlok tuproklarda kanalni sun‟iy kolmatatsiya kilish ancha
foydali.
Kanalni filtratsiyaga karshi koplash uzluksiz va uzok ishlaydigan kanallarda
kullanadi. Bunda ularga kuyidagi talablar kuyiladi:
1)
kerak suv utkazuvchanlikni ta‟minlash va arzonlashtirish.
2)
etarli mustaxkamlik, kanalda ut utmasligini ta‟minlash.
3)
temperatura uzgarishiga barkarorlik.
4)
suv tezligini oshirish va kanal kundalang kesimini kamaytirish.
Filtratsiyaga
karshi
material
sifatida
polietilen
plyonkalar
keng
kullanilmokda. Bunda plyonka ustidan 1 m.gacha tuprok tashlanadi. Bunda
filtratsiya 85-95 % gacha kamayadi.
Filtratsiyaga karshi ekran sifatida
kam suv utkazuvchi tuprok, bentonit,
sun‟iy polimer materiallar kullaniladi. Bunda filtratsiya 60-80 % ga kamayadi.
Filtratsiyaga karshi tadbirlar kuyidagilarga karab tanlanadi:
tuprokning kerak suv
utkazuvchanligini ta‟minlash, konstruksiyaning etarli mustaxkamligi,
xarorat
uzgarishiga va begona utlarga mustaxkamlik, ishlarni
mexanizatsiyalashtirish va
yukori iktisodiy afzalliklaridir.
Tadbirlar variantlarni texnikaviy va iktisodiy solishtirish asosida belgilanadi.
Bunda kanalning FIK suvni tejash va boshka kursatgichlar aniklanadi.
Antifiltratsion tadbir turini kabul kilishdagina rejaviy foydali ish koeffitsenti
belgilanib, u buyicha isrofining kamaytirilishi protsenti aniklanadi.
)
1
(
x
Z
p
Z
x
Z
p
Z
*100%
Z
r
– rejaviy foydali ish koeffitsenti.
Z
x
- xakikiy foydali ish koeffitsenti.
Do'stlaringiz bilan baham: