O„quv qo„llanmada suv xo„jaligi boshqaruvini yanada takomillashtirish

4.2 - chizma
. 90 sm. li egat oralig„ida traktor kultivatori o„tguncha o„rnatilgan 
chuqurlik o„lchagich. 
 
CHuqurlik o„lchagich uzunligi 90sm., kesmasi 3x5 sm li taxtachadan iborat. 
Taxtachaning har 15 sm. da 3 tadan teshik ochilgan. Ularga uzunligi 50 sm. li, to„rt 
burchakli, kesmasi kichik bo„lakchalar har 1 sm. da har 5 sm. da katta bo„lakchalar 
tushirilgan. Bu bo„lakchalar kultivatsiyaning haqiqiy kengligi, egat kengligini 
o„chash imkonini beradi. 
3)
CHuqurlik o„lchagich 1955 yili V.P.Kondratyuk tomonidan taklif etilgan. 
CHuqur o„lchagich (reyka)lar bo„lakchalari 1 sm. dan, yuqoriga qarab, 1sm 
dan 50 sm gacha. Bo„lakchalar kultivatsiya chuqurligini birdaniga uch joydan 
o„lchash imkonini yaratadi. Tik chuqur o„lchagichlar chuqurchalarga 90 sm.li egat 
oralig„ida ko„ndalang planka chetida 15 sm, 60 sm. egat oralig„ida plankacha 
chekkasida 30 sm. li bo„lakchada va o„ng tomonda planka chetidan 15 sm. da 
o„rnatiladi. 
Kultivatsiyalashda o„g„it solish yoki egat chuqurligini o„lchash uchun 
chuqur o„lchagich egat orasiga kultivator ishchi organlari o„tguncha o„rnatilib, 

---

51 
tegishli ma‟lumotlar yozib olinadi va ishchi organlar o„tgandan so„ng yana 
o„rnatilib, o„lchanadi. 
Asbob har bir egat oralig„ida to„g„ri chiziq bo„ylab chapdan o„ng tomonga 
qarab o„rnatiladi. Reykalar tuproqqa tegishi bilan o„lchov boshlanadi. O„lchash 0,5 
sm. aniqlik bilan o„tkaziladi. Reyka bo„yicha hisob chapdan o„ngga tomon olib 
boriladi. Ko„rsatkichlar yozib olingach, ushbu joy qoziq qoqib belgilanadi va 
asbob keyingi egatga ko„chiriladi. Bunday o„lchashlar variantning 5 joyida amalga 
oshiriladi. 
Kultivator ishchi organlari o„tgandan keyin, birinchi marta asbob o„rnatilgan 
joydagi yumshatilgan tuproq ehtiyotlik bilan olib tashlanib, yana asbob o„rnatiladi, 
reykalar tushiriladi, o„lchov bajarilib, ma‟lumotlar yozib olinadi va o„rtachasi 
hisoblanadi. 
Misol: asbob 60 sm. li egat oralig„iga o„rnatilgan. Kultivator o„tguncha 
chuqurlik 1-reykada 4 sm, 2-reykada 5 sm va 3-reykada 3 sm. 
Kultivator o„tgandan keyin bu ko„rsatkich 1-reykada 9 sm, 2-reykada 15 sm, 
3-reykada 10sm. birinchi o„lchov ko„rsatkichlarini ikkinchisidan ayirib, 
kultivatsiyaning amaldagi chuqurligi chiqariladi. 
Kultivatsiya chuqurligini o„lchash 4.1-jadvalda keltirilgan shaklda yozib 
boriladi.