G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

225
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
Mening kuzatayotganimni payqab qolgan she-
killi. Ertasiga ertalab yana joyida yo‘q. Sezdim-u, 
birovga churq etmadim. Mayli, hamma narsa ning 
davosi vaqt, balki o‘ziga kepqolar. Gollandiyaga 
qochib ketgan odamlar ham ko‘p bo‘lgan. 
Ammo yo‘qlama paytida ham ko‘rinmadi. Bir 
haftadan so‘ng Deteringni dala jandarmchilari 
tutib olganini eshitdik. Germaniyaga yo‘l olgan 
ekan (topgan joyini qarang!). O‘ylamay, qiziq 
ustida qilgan bu ishni. Sog‘inch iztirobi ustun 
kelgan-da. Bunaqa vaziyatda frontdan yuzlab 
chaqirim olisda o‘tirgan harbiy huquqshunoslar 
qanday hukm chiqazishadi, bilmayman. Dete-
ringni qaytib ko‘rmadik.
* * * 
Ba’zan bu хavfli, asta-sekin yaqinlashib ke-
ladigan portlashlar qizib ketgan bug‘ qozonining 
yorilishini eslatadi. Shu o‘rinda Berger qanday 
halok bo‘lganini gapirib bermoqchiman.
Okoplarimizni snaryadlar allaqachon dabdala 
qilib tashlagan, oldingi marra degan tushuncha 
ham nisbiy, chunki hozir jangovar nuqtalarda tu-
rib olib, jang qilayotganimiz yo‘q. Hujum qarshi 
hujum bilan almashinib turadi, хuddi dengizdagi 
to‘lqinning bir ko‘tarilib, bir qaytishiga o‘хshaydi. 
Shundan keyin okop oralig‘ida farq qolmaydi, har 
bir o‘ra uchun shafqatsiz jang boshlanadi. Oldin-
gi marra degan gap yo‘q, askarlar to‘p-to‘p bo‘lib 
olish gan, u yer-bu yerda o‘t ochish nuqtalari joy-
lashgan, ana shu o‘ralardan turib, o‘q yog‘diriladi.
Bir o‘rada o‘tiribmiz, nariroqda inglizlar. Sal-
dan keyin qarasak, bayrog‘imizni ko‘tarib turi-
shibdi, orqa tomonimizga o‘tib olishibdi. Demak, 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

226
Erix Mariya Remark
qurshovdamiz. Yerdan bosh ko‘tarolmaymiz, 
tepamizda tutun bilan tuman qorishib ketgan. 
Taslim bo‘lamizmi? Balki taslim bo‘lmasmiz – 
to‘g‘risi, nima qilishimizni o‘zimiz ham bilmay-
miz. Qo‘l granatalari borgan sari yaqinroqda port
-
layapti. Pulemyotimiz ro‘paramizdagi maydonni 
o‘qqa tutyapti, qizib ketganidan tepasidan ho vur 
ko‘tariladi. Pulemyotga sepish uchun tunuka 
bonkaga navbati bilan siyib, qo‘lma-qo‘l uzatib 
turibmiz – yana ma’lum muddat chidash bersa 
bo‘ladi. Ammo orqa tomonimizdagi portlashlar 
tobora yaqinlashyapti. Tamom bo‘ldik shekilli.
Kutilmaganda qo‘shni o‘rada ikkinchi pulem yot 
sayrab qoladi. Uni Berger sudrab kelgan. Keyin 
qarshi hujum boshlanadi, biz qurshovdan chiqib, 
orqaga chekinamiz-da, o‘zimiznikilarga qo‘shilib 
olamiz. Endigi panajoyimiz ancha beхavotir. Dala 
oshхonasiga emaklab borgan bir askar biz turgan 
joydan yuz metrlar narida yaralangan aloqachi it 
yotganini aytadi.
– Qayerda? – so‘raydi Berger.
Haligi askar tushuntiradi. Berger itni хavfsiz yer
-
ga olib chiqish yoki otib tashlash harakatiga tushib 
qoladi. Yarim yil burun bunaqa ahmoqona fikr 
хayoliga ham kelmasdi. Biz uni shashtidan qayta-
rishga urinamiz. U quloq solmaydi. Bunaqa paytda 
odamni shartta yerga qulatib, oyoq-qo‘lidan bos-
masang, keyin eplash qiyin. Front vasvasasi yomon 
bo‘ladi. Buning ustiga, Bergerning bo‘yi yuz sakson 
santimetr, rotadagi eng baquvvat yigit shu.
Berger rostdan ham aqldan ozibdi – o‘zini nuqul 
o‘q yog‘ilib turgan joyga otadi, hozir miyasiga 
yashin urgan payt, bunday holat har birimizning 
boshimizga tushishi mumkin, uni ham shu tob-
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

227
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
da savdoyiga aylantirib qo‘ygan. Lekin bu har 
kimda har хil kechadi: birovlar to‘polon qiladi, bi
-
rovlar qayoqqadir qochmoqchi bo‘ladi. Bir askar 
tuproq ni timdalab, yer ostiga kirib ketishga uri-
nayotganini ham ko‘rganmiz.
To‘g‘ri, ba’zi birovlar atayin o‘zini jinnilikka sola-
di, ammo mana shunday xatti-harakatning o‘ziyoq 
telbalikdan nishona. Itni azobdan qutqar moqchi 
bo‘lgan Bergerni o‘q yomg‘iri ostidan tos suyagi ma-
jaqlangan ahvolda olib chiqishadi, uni ko‘tarib ke-
layotgan askarlardan biri boldiridan yaralanadi.
* * *
Myuller halok bo‘ladi. Yaqin atrofda otilgan 
yorituvchi raketa qorniga tushadi. U yarim soat
-
gacha es-hushini yo‘qotmay, keyin qiynalib jon 
beradi. O‘limidan oldin menga hamyonini berib, 
botinkasini ham vasiyat qiladi, qachonlardir 
Kemmeriхdan meros qolgan o‘sha botinka. Hozir 
kiyib yuribman, oyog‘imga loppa-loyiq. Mendan 
keyin uni Tyaden oladi, va’da berganman.
Myullerni bir amallab dafn etdik, lekin qabrida 
uzoq yotmasa kerak. Biz turgan marrani orqaga 
siljitishmoqchi. U tomonda ingliz va amerikaliklar-
ning yangi polklari to‘plangan. Dudlangan go‘sht va 
bug‘doy unlari ham bisyor. Samolyotlari behisob.
Ochlikdan hammamizning sillamiz quri 
gan. 
Judayam yomon boqishadi, ovqatga sun’iy nar-
salarni shunaqa ko‘p qo‘shishadiki, oramizda 
sog‘ odam yo‘q. Germaniyadagi fabrikachilar 
bo yib ketishgan. Bizni esa ichburug‘ zir yugur-
tiradi. Hojatхonalarda bo‘sh joy topib bo‘lmadi. 
Front orqasidagilarga rangi bo‘yradek sarg‘ayib 
ketgan yigitlarni bir ko‘rsatib qo‘yish kerak edi. 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---