Шөлкемлестириў илажлары

ХI-бап. Коммутациялық аппаратлар ҳәм 
комплект бөлистириў үскенеси.
235. Аралықтан басқарылыўға ийе коммутация аппаратларына жумыс ислеўде иске қоспас-
тан алдын болыўлары тийис:
приводлардың күш жалғамлары ҳəм (басқарыў, сигнал бериўши, ысытыўшы) қосым-ша 
жалғамлары өширилиўи тийис;
өширгишлер багине ҳаўа жеткерип бериўши трубопровод задвижкасы жаўылған яма-са 
пневматик приводлары ҳəм ондағы ҳаўа атмосфераға шығарылып жиберилиўи, шы-ғарыўшы 
қақпағы, клапаны ашық жағдайда қалдырылыўы тийис;

---

33
қосыўшы жүк ямаса қосыўшы пружиналар ислемейтуғын жағдайға келтирилиўи тийис;
жаўылған задвижкаларға «Ашылмасын! Адамлар ислеп атыр» ҳəм аралыктан басқа-рыў 
гилтлерине «Қосылмасын! Адамлар ислеп атыр» плакатлары қыстырылыўы тийис.
236. Коммутацион аппаратларды оңлаў (наладка) ҳəм регулировкалағанда тексерип көриў ушын 
өшириў ҳəм қосыў ушын, привод күш жалғамларын ҳəм қосымша жалғамларды қысқа 
ўақытқа қосыўға рухсат етиледи, сондай ақ өширгиш ҳəм приводларға ҳаўа бериўге рухсат 
етиледи. Бундай жағдайларда «Қосылмасын! Адамлар ислеп атыр» ҳəм «Ашылмасын! 
Адамлар ислеп атыр» плакатлары илиниўи тийис.
Коммутацион аппаратларды тексерип көриў ушын аралықтан қосыў ҳəм өшириўди 
нəўбетшиниң рухсаты менен оңлаў ҳəм регулировка жүргизип атырған исши əмелге 
асырады. Жергиликли нəўбетши жоқ электр үскенелеринде бундай рухсатнама талап 
етилмейди.
Тексериў өткерилгеннен соң коммутация аппаратларда жумысты даўам етиў зəрүр болса 
нəўбетши ямаса жумыс алып барыўшы ҳəрекеттеги қағыйданың 235-бəнди талапларын 
орынлаўы тийис.
237. Ииши басым астындағы ҳаўа выключателине миниўге, наладка ҳəм сынаў ўақтында рухсат 
етиледи. Өширилген ҳаўа жыйнаўшы отделителине ҳаўа выключателине миниў, егер 
отделитель ислеўи басым астында болса қадаған етиледи.
238. Ҳаўа өширгишлердиң ығал өткермейтуғынлығын тексериў, завод көрсетпесине муўа-пық пəс 
басымда болғанында əмелге асырылыўы тийис.
239. Сынаў өткериўде ҳəм наладкада ҳаўа өширгишине шығыў ушын зəрүр:
басқарыў жалғамын өшириў;
жергиликли басқарыў кнопкаларын ҳəм иске қосыў кнопкаларын блокировкалаў ке-рек яки 
өширгиш жанына көрсетпе өткерилген бригада ағзасын қосыў, ол тек өширгиште операция 
ислеўге тек ғана жумыс алып барыўшы көрсетпесине муўапық тек белгилен-ген бир исшини 
қосыўын тəмийинлеўи тийис. Басым астындағы ҳаўа өширгишинде адамлар жумыс ислеп 
атырған ўақытлары бөлистириў ҳəм басқарыў шкафларында бəрше жумыслар тоқтатылыўы 
тийис.
240. Ҳаўа өширгишлерин сынаў, наладка ҳəм қосып көриў ушын өширип ҳəм қосыў ўақтында 
өширгиш жанында адамлардың болыўы қадаған етиледи. Выключателде сы-наў ҳəм наладка 
бойынша жумыс алып барыўшы командасын орынлаў бригада ағза-лары өширгиштен 
қəўипсиз аралыққа узақлатылғаннан соң яки жасырыныў жайларына орналастырылғаннан 
соң берилиўи тийис.
241. Ҳаўа жыйнаўшы ыдыс ишине түсип исленетуғынжумысларға рухсат бериўде 
төмендегилерди ислеўи зəрүр:
ҳаўа берилиўи мүмкин болған ҳаўаны өткериўши задвижкалар жаўылып оларды қу-лыплаў 
ҳəм задвижкаларға «Ашылмасын! Адамлар ислеп атыр» плакатлары қыстыры-лыўы тийис;
басым астындағы ҳаўа жыйнаўшы ишиндеги ҳаўа атмосфераға шығарылып, шығарыў 
клапаны ашық ҳалда қалдырылыўы тийис; 
ҳаўа өткериўшини ҳаўа жыйнаўшыдан жаздырылып, тоқтатыўшы тосық орнатылыўы тийис.
242. Өткериўшилер багиндеги ҳаўа жыйнаўшыдағы манометрдиң нолди көрсетиўи қысыл-ған 
ҳаўаның жоқлығы болып хызмет етпейди.
Лаз қақпақларын ашқанда болт ҳəм гайкаларды тиккелей ашып алмастан алдын шығарыўшы
клапан ҳəм задвижкаларды ашыў жəрдеминде басым астындағы ҳаўаның 
жоқлығына анық исеним қабыл етиў мүмкин.
Шығарыўшы клапан ҳəм задвижканы жабыўға рухсат тек ғана лаз қақпағын қатырыў-
шы ҳəмме болт гайкаларын қатырғаннан соң бериледи.
243. Комплект бөлистириў үскенелери шкаф бөлимбелеринде жумыс ислегенде тележканы 
үскенеден шығарып кернеўлик астында қалған ток өткериўши бөлекшелер бөлимбе (отсек) 
шторкасы қулып пенен қўлпырылып «Тоқта! Кернеў» плакаты қыстырылып, ал жумыс алып 
барылып атырған отсекке «Усы жерде исленсин» плакаты қойылады.
244. Бөлистириў үскенеси сыртында ҳəм оған жалғанған үскенелерде яки кабель, ҳаўа 
ли-нияларда жумыс ислегенде тележканы өширгиш пенен биргеликте шкафтан шығарып 

---

34
қапысы ямаса шторкасы қулып пенен қулпырылып «Қосылмасын! Адамлар ислеп атыр» 
ямаса «Қосылмасын! Линияда ислеп атыр» плакатлары қыстырылады.
Бунда рухсат етиледи:
жерге жалғаўшы пышақлар ҳəм тележкалы өширгиш аралығында блокировка бар 
бол-ғанында тележканы қадағалаў жағдайға əкелип соң жерге жалғағыш пышақарын иске 
қосыў керек.
Комплект бөлистириў үскенеси шкафында жерге жалғағыш пышақлары ямаса блокировка 
жоқ жағдайда тележканы қадағалаў ҳəм шығарылған арасының орта аралық жағдайына 
қойылып оны қулып пенен қулыплаўы тийис.
Комплект бөлистириў шкафларында жерге жалғағыш орнатқанда ҳаўа линиясында жумыс 
ислегенде ҳəрекеттеги қағыйданың 168-бəнди талаплары есапқа алыныўы тийис.
245. Тексерип көриў ҳəм басқарыў шынжырларында қорғаў шынжырында жумыс ислегенде 
тележканы өширгиш пенен қадағалаў жағдайға орнатыў, сол жағдайларда рухсат ети-леди, 
егерде жумыс комплект бөлистириў үскенелери сыртында шығарыўшы ҳаўа ли-ния ҳəм 
кабель линия ямаса соларға жалғанған үскенелер, механизми менен қоса есап-лағанда 
электродвигатель менен жалғанған жалғамларда жумыс жүргизилмегенде ямаса комплекс 
бөлистириў үскенелери шкафларында жерге жалғағыш қойылғанда.