Шөлкемлестириў илажлары

VIII-бап. Генераторлар.
194. Усы бап ҳəм IX-бап талаплары синхрон компенсаторларынада тийисли деп есапланады.
195. Оятылмаған ҳəм электромагнит майданы автоматик өшириў қурылмасы өширилген (вал 
айландырыўшы қурылма менен айландарылғаннан басқа) ҳалда айланып атырған гене-
ратор кернеў астында деп есапланыўы керек.
196. Генераторды сынаў ўақтында генератор схемасы блок схемасына ямаса оның схемасын-дағы 
бөлимлерге арнаўлы қысқа тутастырғыш қойыў ҳəм алыўды генераторға жерге жалғағыш 
қойылғаннан кейин, оның автоматик өшириў қурылмасы өширилген ҳəм оятыў обмоткадан 
кернеў алынған исши дəўирли частота менен айланып атырған генераторда ислеўи мүмкин.
197. Тоқтатылған блоклы генераторларда егер кернеўди көтериўши трансформатордың жо-қары 
кернеў тəрепи жалғамындағы жеке пайдаланыў трансформаторының төмен кернеў тəрепи 

---

29
жерге жалғанған болса трансформатор-генератор блок-схемада жумыс ислеген-де 
генератордан шығыўшы сымларға жерге жалғағыш қойыў талап етилмейди.
198. Оятылмай айланып турған электромагнит майданды автоматик өшириў қурылмасы 
өширилген генератордың статор тармағы қалдық кернеў муғдарын өлшеў, фаза ямаса 
полюслардың дəўир тəртибин анықлаў ҳəм басқа жумысларды ислеўге рухсат етиледи. 
Бул жумысларды арнаўлы хызмет, лаборатория, сазлаў кəрханалары хызметкерлери 
нəўбетши хызметкерлер гүзетиўи астында ямаса наряд пенен электр қорғаў қуралларын 
пайдаланып ислениўлери шəрт.
199. Ислеп турған генератор роторының изоляция қарсылығын ҳəм оның валындағы қалдық 
кернеўди хызметкерлерден бири жеке ямаса бийлик пенен арнаўлы бөлимлер 
хызмет-керлериниң IV ҳəм III-топарға ийе болған еки исши өлшеўине рухсат етиледи.
200. Ротордың контакт қалдықларын егеўлеў ҳəм тегислеў, оятыў коллекторының тегисле-ниўи 
бийлик пенен электрик емес хызметкер жеке ислеўи мүмкин. Ислеп атырғанда қорғаў көз 
əйнегинен пайдаланыў шəрт.
201. Ислеп турған генератордың щетка аппаратларына хызмет көрсетиўши нəўбетши ямаса усы 
мақсетлер ушын ажыратылған III-топар хызметкерге жеке өзи илеўге рухсат етиледи. Бунда 
төмендеги қəўипсизлик илажларын көриў зəрүр:
машинаның айланып турған бөлимлерине илинип тартып кетпеўиниң алдын алып, 
хызметкер арнаўлы кийимлериниң сəдеплерин қадап ҳəм бас кийимде ислеўи;
диэлектрик қолғапты ислетпестен диэлектрик галошлардан ямаса диэлектрик 
гилемшелерден пайдаланыўы;
бир ўақытта ток өткериўши бөлимниң еки полюсына ямаса үскенениң ток өткизиўши 
бөлимине ҳəм жерге жалғанған бөлимине тийгизбеслиги керек.