Диагностик ёндашув таълим

ДАРАЖАСИНИ ТАШХИСЛАШ
 
Шахсларнинг тарбияланганлик даражасини аниқлаш тести 
Тарбия психологияси — педагогик психологиянинг ғоят мураккаб ва 
кам ишланган бўлими бўлиб, кейинги вақтларда бунга кўпроқ эьтибор 
берилмоқда. У шахсни бир бутун ҳолда таркиб топиши ва ривожланишига 
олд ички (психологик) механизмларни, шунингдек, унинг айрим 
хусусиятларини ўргатади. 
Шахс фаолияти жараѐнида моддий ва ижтимоий муҳитнинг ўзаро 
алоқаси жараѐнида шаклланиб боради. Фаоллик бўлмаган жойда шахснинг 
қарор топиши ва ривожланиши ҳам бўлмайди. Бунда ижтимоий алоқалар 
жамият, гуруҳ ҳамда турли жамоалар ҳаѐтига фаол киришиб кетиш шахсни 
шакллантиришнинг муҳим омиллари сифатида майдонга чиқади. Аниқ 
мақсадни кўзлаган ҳолда олдиндан режалаштирилган ҳамда ташкил этилган 
жараѐн бўлиши тарбия, шахс ва ижтимоий муҳитнинг ўзаро таьсир 
кўрсатувчи йўналишлари ҳисобланади. Шахснинг шаклланиб бориш суръати 
унга хос айрим хусусиятларнинг тола ва бутун ҳолда барқарор пайдо бўлиб 
бориш унинг меҳнатда, ўқишда, ўйинда, мулоқотда ва юриш-туриш 
маданиятида яққол кўринади. Шуни таъкидлаб ўтиш керакки, фаолият нима 
сабабдан амалга оширилиши зарур эканлигини тушунтира олиш билангина 
ҳар бир ишнинг ривожлантирувчи ва тарбияловчи вазифаси амалга ошади. Бу 
фикрни шундай тушуниш керакки, тарбияланувчи онгига англаб етилган 
барқарор ва кучли ички эҳтирос пайдо бўлгандагина амалга оширилаѐтган 
фаолият тарбияловчи кучга айланади. Хўш, тарбиянинг ўзи нима? А. Навоий 
фикрича тарбия, яъни «Педагогика» бола тарбиясининг фанидир. Боланинг 
саломатлиги ва саодати учун яхши тарбия қилмоқ, танини пок тутмоқ, яхши 
хулқларни ўргатмоқ, ѐмон хулқлардан асраб ўстирмоқдир. 
Шахсни камол топтиришда ахлоқий тарбияни асосий ҳисоблаган шарқ 
олимлари «Инсонларга энг муҳим, зиѐда шараф, баланд даража берувчи» деб 

---

таъриф берганлар. Тарбияланганликни эса яхши ва ѐмон хулқларнинг қай 
даражада шаклланганлиги билан ўлчаганлар. Ушбу тестда яхши хулқлар 
турлари, уларнинг мезонини аниқлаш ва шулар орқали тарбияланганлик 
даражасини белгилашга ҳаракат қилдик. Бунинг учун яхши хулқнинг 
турлари, уларнинг мезонларини ишлаб чиқдик. 
Кейинги иш эса ҳар бир шахснинг тарбияланганлик даражасини 
аниқлашдир. 
Ҳар бир тарбиячи — ўқитувчи учун яхши хулқ, унинг мезонини билиш 
- кейинги фаолиятини ташкил этишда ѐрдам беради деб ўйлаймиз. 
Тарбияланганлик даражасини аниқлаш эса тарбияланувчининг камчилик 
томонларини тузатишга ѐрдам беради.