O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti kimyo fakultеti

 
mahsulot ishlab chiqarishni 
yanada jadallashtirish, sifat jihatdan yangi
 
mahsulot va texnologiya turlarini 
o`zgartirishga» qaratilgan muhim
 
vazifalar belgilab berilgan. Bu borada mahalliy 
xom ashyolar asosida
 
dorivor preparatlarni ishlab chiqarish uchun zamonaviy 
organik sintezning
 
iqtisodiy jihatdan samarali va ekologik toza usullarini yaratish 
va ularni
 
ishlab chiqarishga joriy etish muhim ahamiyat kasb etadi.
 
O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi RF-
 
4947-sonli 
«O`zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo`yicha
 
Harakatlar 
strategiyasi» to`g`risidagi Farmoni, 2018 yil 25 oktyabrdagi
 
«O`zbekiston 
Respublikasida kimyo sanoatini jadal rivojlantirish choratadbirlari to`g`risida»gi 
PQ-3983-son, 2018 yil 17 yanvardagi «Mamlakat
 
iqtisodiyoti tarmoqlarining talab 
yuqori bo`lgan mahsulot va xom ashyo
 
turlari bilan barqaror ta’minlash chora-
tadbirlari to`g`risida»gi PQ-3479-son Qarorlari, 2019 yil 10 apreldagi 
«Respublikamizda 
2019-2021
 
yillarda 
farmatsevtika 
sohasini 
jadal 
rivojlantirishning keyingi choratadbirlari to`g`risida»gi RF-5707-son Farmoni 
hamda mazkur faoliyatga
 
tegishli boshqa me’yoriy-huquqiy hujjatlar belgilangan. 
 
1945 yilda Dyuar birinchi marta 2-oksi-2,4,6-siklogeptatrien-1-onning 
aromatik xossalarini aytib berdi va o`sha paytda ma’lum bo`lgan kolxitsin va 
stipitat kislota tabiiy birikmalari bu moddaning hosilalari ekanligini ta’kidladi.Bu 
birikma tropolon, uning hosilalari esa trolonlar deb ataldi
4
. 
 
 
4
Юсупов М.К., Садыков А.С. Исследование алкалоидов Colchicum luteum Bak. /Научн. тр. Ташкентск. гос. унив. им. В.И. Ленина. 
Естеств. науки. 1962. Вып. 203. С. 3-14. 

---

16 
Muallif fikrlari tajriba natijalari asosida isbotlandi va keyinchalik bu qator 
tropolon 
alkaloidlarining 
tuzilishini 
tushuntirib 
berdi. 
Tropolon 
tabiiy 
birikmalardan ajratib olinmagan, lekin uning hosilalari Liliaceae (tropolon 
alkaloidlari), Cupressaceae (izopropiltropolon) va ba’zi tur Penicillium 
(oksitropolonkarbon kislotalar) o`simliklarining urug`ida topilgan. Tropolon va 
uning hosilalarining sintezi 1948-1951 yillarda amalga oshirilgan.Lolaguldoshlar 
oilasiga kiruvchi o`simliklardan tuzilishida tropolon xalqasi saqlagan 27 ta alkaloid 
ajratilgan. Ularning hammasining tuzilishi isbotlangan. Ularda asosan bosh 
alkaloidlar kolxitsin va kolxamin hisoblanadi. Ushbu alkaloidning tuzilishi 
isbotlangandan keyin Lolaguldoshlar oilasiga mansub o`simliklarda boshqa 
birikmalar o`rganila boshlangan
5
. 
(1-jadval) 
№ 
Alkaloidlar 
Belgilnishi 
Suyuq.harorati, 
t 
0
S 
/

/
D 
Manba 
1 
Kolxitsin 
A 
155-157 
-
122 
Colchicum 
autumnale 
2 
N-
Formildezatsetilkolxitsin 
B 
265-267 
-
167 
Colchicum 
autumnale 
3 
2-Dimetilkolxitsin 
E 
178-180 
-
133 
Colchicum 
autumnale 
4 
3-Dimetilkolxitsin 
C 
276-278 
-
263 
Colchicum 
autumnale 
5 
Kolxamin 
F 
184-186 
-
127 
Colchicum 
autumnale 
6 
2-Dimetilkolxamin 
S 
136-138 
-
120 
Colchicum 
autumnale 
1.
5
Юсупов М.К., Садыков А.С. Новые алкалоиды из Colchicum kesselringii Rgl. // Ж. общей химии. 1964. Т.34, № 5. С. 1672. 

---

17 
7 
Kolxikozid 
216-218 
-
360 
Colchicum 
autumnale 
8 
Kolxitsein 
175-177 
-
236 
Colchicum 
autumnale 
9 
3-Dimetil- N- 
dezatsetilkolxitsin 
U 
- 
- 
Colchicum 
autumnale 
10 
Kolxamein 
Ta 
133-135 
-
211 
Colchicum 
autumnale 
11 
Spetsiozin 
209-211 
-
21 
Colchicum 
speciosum 
12 
Kornigerin 
268-270 
-
150 
Colchicum 
speciosum 
13 
N-Metilkolxamin 
CC-5 
209-212 
-
104 
Colchicum 
speciosum 
14 
6-Oksikolxitsin 
CC-12 
197-199 
-
45 
Colchicum 
speciosum 
15 
3-Dimetilkolxamin 
CC-7 
220-222 
-
128 
Colchicum 
speciosum 
16 
3-Dimetil- N-
formildezatsetilkolxitsin 
230-231 
-
210 
Gloriosa 
superba 
17 
N-Formilkolxamin 
CC-19 
187-188 
-
202 
Colchicum 
cornigerum 
18 
3-Dimetilkolxitsein 
I-5 
Amorf 
- 
Colchicum 
luteum 
19 
Dezatsetilkolxitsin 
M-1 
Amorf 
-
146 
Merendera 
robusta 
20 
Dezatsetilkolxitsein 
M-2 
155-157 
-
185 
Merendera 
robusta 
21 
2-Dimetil- N-
Amorf 
- 
Gloriosa 

---

18 
formildezatsetilkolxitsin 
superba 
22 
2,3-
Didimetildezatsetilkolxitsin 
Amorf 
- 
Gloriosa 
superba 
23 
10,11-Epoksikolxitsin 
251-255 
-
237 
Colchicum 
latifolium 
24 
Kolxitsilin 
170-171 
-
121 
Colchicum 
latifolium 
25 
2-Dimetilkolxitsilin 
Amorf 
- 
Colchicum 
latifolium 
26 
Kolxifolin 
CI-1 
151-152 
-
149 
Colchicum 
latifolium 
27 
2-Dimetilkolxifolin 
229-232 
-
109 
Colchicum 
latifolium