Zarralar fizikasi

3.8-§. Beta-yemirilish nazariyasi haqida tushuncha
Yuqorida yadroda tayyor holda elektron, pozitron, neytrino va anti- 
neytrinolar mavjud emasligi qayd qilindi. Beta-yemirilish nazariyasini 1930- 
yillarda E.Fermi xuddi atomda foton nurlanishi kvant elektrodinamika 
qonunlari asosida (zaryad atrofidagi elektrom agnit maydoni bilan 
ta ’sirlashganda foton vujudga keladi, foton manbayi zaryad) deb 
tushuntirgandek, beta-yemirilish yadro nuklonlarining elektron-neytrino 
maydon bilan ta’sirlashuviga ko‘ra, deb qaraydi. Bunda nuklon boshqa bir 
nuklon holatiga o‘tadi va bu ta’sirlashuvda elektron (pozitron) neytrino 
(antineytrino)lar vujudga keladi. E lektron (pozitron), neytrino 
(antineytrino)lar manbayi nuklonlardir.
Kvant mexanikasidan ma’lumki, vaqt birligida sistemaning bir holatdan 
ikkinchi holatga o'tish ehtimolligi:
bu yerda у b va 
\\f 0 -
sistemaning boshlang'ich va oxirgi holat to‘lqin 
funksiyalari (yulduzchaligi i|/Q ga qocshma to'lqin funksiyadir). N ' — 
nuklonlarning elektron-neytrino maydoni bilan o'zaro ta’sir operatori, d 
т
- hajm elementi, dn/dE - birlik energiya intervaliga mos keluvchi oxirgi 
holatlar zichligi.
Beta-yemirilish nazariyasida nuklonlarning elektron-neytrino maydoni 
bilan ta’sirlashuvi nuklonlarning yangi bir zaryadi tufayli deb qaraladi. Bunda 
maydon kvanti elektron-neytrino, maydon o‘zaro ta ’sir konstantasini 
tajribada aniqlanadi.
Ta’sir operatori H' — ta’sir ettirilsa, proton toMqin funksiyasi neytron 
to‘lqin funksiyasiga aylanadi, bu bilan fazoviy, spin va zaryad koordinatalari 
almashinadi.
Soddalashtirilgan beta-yemirilish nazariyasida elektron va neytrino ham 
o‘zgaruvchan bir koniponentali to‘lqin funksiyalari bilan ifodalanadi va 
g'alayonlanish (ta’sir) operatori esa o‘zgarmas g konstantaga teng deb (3.8.1.) 
tenglikdagi integral uchun quyidagini keltirib chiqarish mumkin:
(3.8.1)
(3.8.2)