Zarralar fizikasi

F 2
= ( J + Й® 
2 J 2 + T
+ 2 / 7 1
* ~ И ^ + Й -
Ш
Щ
+ J)];
2
J I = j j ( j + 1 ) 1 ( 1 + l ) h 2.
Bu kattaliklami (1.6.11) ga qo‘ysak:
34

---

и
/.ia{F(F
+1) -
J ( J
+1) -
1(1
+1)} 
+ 1)1(1+ 1)
(
1
.
6
.
12
)
/- borilgan 
I, J
larda 27+1 yoki 2J+1 qiymat qabul qiladi. (1.6.12) 
Iniinulnning tahlili yadro spinini uch xil usul bilan aniqlash mumkinligini
ko'finUidii
1) Лциг 
J
> I boisa, o‘ta nozik struktura spektrida kuzatilgan ajralishlar 
in ни 
Ц\
I gu teng boiadi. Demak, ajralgan spektr chiziqlar sonini sanab 
ymlro spinini aniqlash mumkin.
2) 
J>
1 boc lgan holda intervallar qoidasidan foydalanib, yadro spinini 
Atliqlnsh mumkin. Ikki qo‘shni 
F
va 
F—
1 holatlar uchun energiya farqi
( 1,6,12) dan
bo* lgani uchun qo‘shni sathlar oraligi quyidagi intervallar qoidasiga 
bo'ysinishi 
kelib chiqadi:
3) 
Ayrim hollarda yuqoridagi usullarning birortasini ham q o ilab
boimaydi. Masalan, natriy atomining sariq chizig6i dublet chiziqdan iborat 
va to‘lqin uzunliklari 5890E hamda 5896E ga teng. Bu chiziqlaming har 
hiri o‘ta nozik strukturaga ega boiib, ulaming ajralishi 0,021E va 0,023E 
ga teng. Bu holda ajralish komponentlari soni ikkiga teng boigani uchun 
natriy yadrosining spinini yuqorida ko'rgan ikkala usul bilan ham aniqlash 
mumkin emas. Haqiqatan, birinchi usulda 
J> I
boiishi kerak. Lekin 
2J+1
- 2 dan /> У kelib chiqadi. Ikkinchi usulni ham bu holda qoilash mumkin 
emas, chunki ajralish soni 2 ga teng boigani uchun faqat birgina interval 
olish mumkin. Shuning uchun bu holda ajralish natijasida hosil boigan 
chiziqlaming intensivligini solishtirishyoii bilan spinini aniqlash mumkin.
Spektral chiziq intensivligi magnit maydonda termning ajralish kom- 
ponentlar soni (2F+1) ga bogiiq. Kocrilayotgan holda 
J - Ml
ga teng 
boigani uchun 
Fy
= /+1/2 va 
F2 = I -
1/2. Demak, intensivliklar nisbati
F
(1.6.13)
F:
(F -l): 
(F-
2):... = 
(J+I):
(У+/-1): (J+/-2).
2
Fx
+1 _ 2(7+ 1/2) + 1 _ 27 + 2 _ 7 + 1
(1.6.14)
2F2
+1 
2(7 - 1 /2 )+ 1 
27 
7 “
35

---

Tajribalar intensivliklar nisbati 1,59. Bu esa / = 3/2 yoki 7 = 2 boiishi 
mumkin
spini / = 3/2 boiadi. Yadro momentlarini aniqlashda magnit rezonans usuli 
va Myossbauer effekti va boshqa usullar keng koilanilmoqda.
Yadrolar magnit momentidan tashqari yana elektr momentga ham ega 
boiadi. Yadroning elektr momenti unda elektr zaryadning taqsimlanishiga 
bogiiq.
Bir-biridan 5 masofada joylashgan har xil ishorali 
e
zaiyaddan tashkil 
topgan sistema dipol deyilar edi (1.7-a rasm). Bunday sistemaning dipol 
momenti 
P
= 
e