Zarralar fizikasi

 
9
bunda 2
R
- simmetriya o6qining uzunligi, 2
(R
- д
R)
— unga tik o6qning 
uzunligi yoki D/? ellipsoid katta 
a
va kichik 
b
o'qlarining 
(a - b
) farqi.
Agar yadroning zaryadi hajmi bo'yicha tekis taqsimlangan bo4 Isa, 
Q0
va
3 
?
b
kattaliklar o4zaro quyidagicha bog4lanishga ega 
Qo
= л/5
k Z R ^ '
Ko6pchilik yadrolar uchun 
b
ning qiymati 0,01—0,02 dan oshmaydi. Lekin 
deformatsiyalangan yadrolarda (150 < 
A <
190, 
A >
222) uchun 
b
ba’zan 
0,1—0,3 gacha boradi. Tajribada deformatsiya parametri 
b
ni bevosita 
o4lchash usuli topilgan emas.
Yadrolarning kvadrupol momentlarini o4rganish shuni ko4rsatadiki, 
nuklonlar soni ortishi bilan 
Q0
umuman ortadi (1 Л О-rasm). Proton va 
neytronlar soni «sehrli» sonlarga teng bo4lganda 
Q0
= 0 bo'ladi, ya’ni 
bunday yadrolar sferik shaklga ega. «Sehrli» sonlar oralig4ida yadrolarning 
shakli o4zgaradi, hatto deformatsiya «cho4zilgan» shakldan «siqilgan» 
shaklga o4tadi. Bu holda kvadrupol moment ishorasi o4zgaradi. Ba’zi 
yadrolarning 
Q0
momentlari juda katta bo4lib, yadro radiusining kvadratidan
40

---

10—20 marta katta bo‘lishi mumkin. Bunday yadrolarning kvadrupol 
momentlari yadrodagi nuklonlarning kollektiv harakati bilan tushuntiriladi.
0 10 20 30 
40 SO 
во 
m 
SO 90 
100 111) 120 130 
NO N (/.i
1.10-rasm. Yadro xususiy kvadrupol momentining neytron 
(yoki proton) soniga qarab o‘zgarishi.