Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

Geomagnit o’q 
Аylanish davri 
Geomagnit 
ekvator 
G
eog
rafik o’q
 

---

138 
 
bo‘yicha  yutqazadi.  KAni  yer  stansiyalarining  radio  ko‘rinish 
zonasida  bo‘lishi  davomiyligi  maksimal  vaqti  10-15  minutdan 
oshmaydi. 
         Elliptik  aylanishli.  Elliptik  orbitaning  turini  xarakterlaydigan 
asosiy parametrlar yo‘ldoshning Yer atrofida aylanib chiqish davri va 
ekssentrisitetligi  (orbitaning  elliptiklik  ko‘rsatkichi)  hisoblanadi    
(3.7- rasm). 
 
          
 
 
                                    
3.7- rasm. ESY elliptik orbitasi 
 
         Elliptik  orbitadagi  yo‘ldoshlar  uchun  ularning  apogeyidagi 
tezligi  perigeyidagi  tezligidan  sezilarli  kam  bo‘ladi.  Demak,  KA 
ma’lum region ko‘rinish zonasida orbitasi aylanali bo‘lgan yo‘ldoshga 
qaraganda ko‘proq vaqt davomida bo‘ladi.   
Orbitaga chiqarilgan "Molniya" (apogeyi 40 ming  km, perigeyi 
460  km,  og‘ishi  63,5
o
)  KA  8-10  soatlar  davomiyligidagi  aloqa 

---

139 
 
seanslarini  ta’minlaydi,  binobarin,  atigi  uchta  sun’iy  yo‘ldoshlardan 
iborat tizim global sutkali aloqani ta’minlaydi. 
         Elliptik 
orbitalardagi 
KAli 
tizimlar 
ham 
“tabiiy” 
cheklanishlardan  mahrum  emas.  Elliptik  orbitada  KAning  joylashish 
o‘rnini  doimiyligi  faqat  orbitaning  ekvatorga  ikkita  63,4
o
  va  116,6
o 
og‘ishlari  qiymatlarida  ta’minlanadi.  Bu  Yer  gravitatsion 
maydonining  bir  jinlimasliklarini  ta’siri  bilan  tushuntiriladi,  u  tufayli 
elliptik  orbitaning  katta  o‘qi  aylantiruvchi  momentga  uchraydi,  bu 
apogeydagi 
sun’iy  yo‘ldosh  ostidagi  nuqtaning  kengligini 
tebranishlariga  olib  keladi.  Elliptik  orbitalarning  parametrlarini 
tanlashga  ta’sir  qiladigan  boshqa  omil  Van-Allen  radiatsion 
tasmalarining  xavfli  ta’sirlarini  hisobga  olish  zaruratiga  bog‘liq,  ular 
KAni  orbita  bo‘yicha  o‘z  harakatlanish  vaqtida  oldin  olib 
bo‘lmaydigan kesib o‘tadi.