Qarshi kurashning

Pravoslavlik. 
Xristianlikdagi uch asosiy yo‘nalishdan biri bo‘lgan 
pravoslavlik Rim imperiyasi parchalangandan keyin (395-y.) uning 
Sharqiy tarm og‘i sifatida cherkovlar bo ‘linishi oqibatida (1054-y.) 
rasmiylashgan. Pravoslavlik dastlab Vizantiya imperiyasining davlat
16

---

dini b o ig an . Uning oliy maqsadi xalqning ongida xudoga haqiqiy 
e’tiqod va insoniylikning yuksak tuyg‘ularini shakllantirishdir. Bu oqimda 
yagona diniy markaz, cherkovlarning yagona boshlig‘i yo‘qligi bilan 
katoliklikdan farqlanadi.
Asosan Sharqiy Yevropa va Yaqin Sharqda keng tarqalgan pravoslav- 
lik Konstantinopol, Aleksandriya, Antioxiya, Quddus, Gruzin, Serb, 
Rum in, Bolgar, K ipr, Ellada, Alban, Polyak, Chexiya, Slovakiyava 
Amerika kabi 15 avtokefal cherkovlaiga bo‘lingan. Pravoslavlikka mansub 
cherkovlardan eng kattasi Rus pravoslav cherkovi (Moskva patriarxati) 
19 ming cherkov va 127 yeparxiyaga birlashgan bo'lib, shundan 150 
dan ortiq cherkov va 5 yeparxiya xorijda faoliyat olib boradi.
Jum ladan, bugungi kunda respublikamizda 31 ta cherkov, 3 ta 
monastir, 1 ta seminariya va 1 ta markaz faoliyat ko'rsatmoqda.
Protestantlik. 
Xristianlikdagi uch asosiy yo‘nalishdan biri bo‘lgan 
protestantlik («protest» — norozilik) XVI asrda Yevropada katoliklarga 
qarshi qaratilgan noroziliklar natijasida yuzaga kelgan.
Protestantlik xudoning borligi, uning uch qiyofada namoyon bo‘lishi, 
jonning o ‘lmasligi, jannat va do‘zax (katolitsizmdagi a’rofdan tashqari) 
haqidagi, vahiy va boshqa shu kabi m asalalarda um um xristian 
tasaw urlarini e ’tirof etadi. Lyuteranchilik, svinglichilik, kalvinizm, 
unitarizm , sotsinchilik, anabaptizm , m ennonchilik va anglikanlik 
protestantlikning ilk shakllari edi. Keyinroq baptistlar, metodistlar, 
kvakerlar, adventistlar, Iyegov shohidlari, m orm onlar yoki «Oxirat 
avliyolari», «Najot armiyasi», «Xristian fani», pyatidesyatniklar kabi 
«diniy uyg‘onish» hamda ilk xristianlik va Reformatsiya ideallariga qaytish 
shiori ostida tashkil topgan «so'nggi protestantlik» shakllari paydo bo‘ldi.
H ozirda protestantlik dunyoning barcha q it’alarida tarqalgan. 
Protestantlikning jahon markazi — AQSHda bo ‘lib, bu yerda baptist, 
adventist, iyegov shohidlari kabi oqimlarning qarorgohlari joylashgan. 
1948-yildan protestantlarning Jahon cherkovlari kengashi faoliyat olib 
bormoqda.
Protestantlik ilohiyoti xristian mafkurasining bir ko'rinishi sifatida 
muayyan taraqqiyot bosqichlarini bosib o ‘tdi. XVI asr ortodoksal ilohiyoti 
(M.Lyuter, J.Kalvin), XVIII—XIX asrlardagi yangi protestantlik yoki 
liberalizmilohiyoti (F.Shleyerm axer, E.Tryolch, A .G arnak), birinchi 
jah o n urushidan keyin paydo bo‘lgan «inqiroz ilohiyoti» yoki «dialektik 
ilohiyot» (K.Bart, P.Tillix, R.Bultman), Ikkinchi jahon urushidan 
so‘ng tarqalgan radikal yoki «yangi» ilohiyot (D.Bonxeffer va boshqa- 
lar) shular jumlasidandir.
Bunday oqimlarning ayrimlari 0 ‘zbekistonda ham rasman faoliyat
_
_
_i t --------------*
_
_
I»_
_
_
_
_
_
_ 
.inifTir*T'''i....f
yuritmoqda. U
U N IV E R S IT Y ! 
4 b
\io
A h b o ro i-re s u rs
m

---

baptistlik, Yevangel xristian-baptistlar cherkovi, to ‘liq injil xristianlari 
(pyatidesyatniklik), lyuteranlik, metodistlik, novoapostollik cherkovi, 
iyegov shohidlari kabilarning 124 ta cherkovi, 2 ta markazi va 1 ta 
seminariyasini aytib o ‘tish mumkin.